Thoát Vị Nội Xốp

Thoát vị nội xốp (IDD) là một dạng thoát vị đĩa đệm, đặc trưng bởi những cơn đau nhức cột sống thắt lưng do tủy sống bị suy thoái và phát triển thành vết nứt xuyên tâm làm ảnh hưởng đến các dây thần kinh. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, bệnh nhân sẽ được điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật.

Nên đọc: Bài thuốc xương khớp nổi danh VTV2 đưa tin, nghệ sĩ Phú Thăng và nhiều người bệnh tin dùng

Thoát vị nội xốp là gì?

Thoát vị nội xốp còn được gọi là thoát vị đĩa đệm nội xốp (IDD – Internal Disc Disruption). Đây là một dạng thoát vị đĩa đệm có những biểu hiện bất thường tại phần xốp của các đốt sống và dọc theo chiều xương sống. Bệnh được đặc trưng bởi những cơn đau cột sống thắt lưng phát sinh từ một đĩa đệm có cấu trúc dị dạng, có thể bao gồm những cơn đau quy chiếu.

Bệnh xảy ra khi tủy sống của đĩa đệm bị suy thoái và tạo ra một vết nứt xuyên tâm từ nhân đến vành khuyên. Lâu ngày gây ra vết rách hình khuyên. Kích thước vết rách có xu hướng tăng dần theo thời gian.

Đối với những trường hợp có vết nứt xuyên tâm làm ảnh hưởng đến 1/3 ngoài của xơ hóa hình khuyên, các dây thần kinh xung quanh sẽ bị kích thích và gây ra những đợt đau nhức nghiêm trọng, khó kiểm soát. Mặt khác vết nứt này cũng tác động trực tiếp đến cơ và các thụ thể dẫn đến đau.

Có nhiều phương pháp điều trị thoát vị nội xốp. Dựa trên kích thích vết nứt và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, bác sĩ có thể chỉ định điều trị nội khoa hoặc phẫu thuật.

Thoát vị nội xốp có mấy giai đoạn?

Theo thang điểm Discograme Dallas, bệnh thoát vị đĩa đệm nội xốp có 4 giai đoạn, tăng dần theo mức độ nghiêm trọng của bệnh.

• Giai đoạn 1: Vết nứt xuyên tâm mới hình thành, kéo dài từ nhân đến 1/3 bên trong của đĩa đệm. Trong giai đoạn này, bệnh nhân hầu như không cảm thấy đau nhức.
• Giai đoạn 2: Vết rách có kích thước lớn hơn, kéo dài từ nhân đến 1/3 giữa của đĩa đệm. Ở giai đoạn 2, bệnh nhân hầu như chỉ cảm thấy mỏi nhẹ. Một vài cơn đau có thể xảy ra nhưng không rõ rệt và chỉ thoáng qua.
• Giai đoạn 3: Vết rách hình khuyên kéo dài từ nhân đến 1/3 bên ngoài của đĩa đệm, có chèn ép rễ thần kinh. Trong giai đoạn 3, cơn đau xuất hiện nhưng không thường xuyên, thường phát sinh với mức độ nhẹ và trung bình.
• Giai đoạn 4: Vết rách hình khuyên kéo dài từ nhân đến 1/3 bên ngoài của đĩa đệm, lan truyền theo chu vi và chèn ép rễ thần kinh. Trong giai đoạn này, cơn đau thường ở mức trung bình đến nặng.

Dấu hiệu nhận biết thoát vị nội xốp

Khi bị thoát vị đĩa đệm nội xốp, người bệnh sẽ có những dấu hiệu và triệu chứng nghiêm trọng sau:

• Đau lưng. Cơn đau thường âm ỉ và nhói sâu bên trong, thường tăng tính nghiêm trọng và tần suất theo thời gian
• Đau nhiều hơn khi ấn vào vị trí bị tổn thương
• Đôi khi đau kèm theo cảm giác rát bỏng
• Cơn đau giảm nhẹ khi nằm thẳng hoặc thực hiện những động tác duỗi lưng
• Đau nhiều hơn khi ngồi lâu, gập người, uốn cong hoặc vặn người, hắt hơi và ho
• Nếu tổn thương ở thắt lưng, cơn đau có thể lan xuống đùi và cẳng chân
• Có cảm giác yếu lưng và không ổn định
• Cảm thấy cứng ở lưng
• Hạn chế khả năng vận động
• Xuất hiện nốt Schmorl trên hình ảnh X-quang hoặc MRI.

Nguyên nhân gây thoát vị nội xốp

Thoát vị nội xốp chủ yếu xảy ra do những nguyên nhân dưới đây:

• Thoái hóa cột sống: Đây là nguyên nhân chính gây thoát vị nội xốp. Bởi bệnh lý này khiến hệ xương khớp bị suy yếu, đĩa đệm có dấu hiệu mài mòn, bao xơ kém dẻo dai và dễ rách. Từ đó gây mất tính ổn định, làm biến dạng cấu trúc cột sống và tạo vết nứt xuyên tâm. Ngoài ra thoái hóa cột sống còn tạo điều kiện hình thành các nút Schmorl trên thân cột sống. Những nốt này chính là dấu hiệu cảnh báo cột sống bị mài mòn nhiều và yếu đi, thoát vị đĩa đệm nội xốp đang tiến triển.
• Lão hóa tự nhiên: Quá trình lão hóa khiến tủy sống bị suy thoái. Cùng với một số bộ phận suy yếu khác, các vết nứt có thể hình thành và phát triển.
• Chấn thương: Bệnh thoát vị nội xốp là một trong những biến chứng thường gặp ở những bệnh nhân bị chấn thương cột sống mà không có những biện pháp xử lý dứt điểm. Chấn thương cột sống có thể xảy ra sau té ngã trong sinh hoạt, tai nạn giao thông, tai nạn lao động và chấn thương thể thao.

Yếu tố nguy cơ

Những yếu tố dưới đây có thể làm tăng nguy cơ thoát vị nội xốp:

• Vận động mạnh/ quá sức: Cột sống dễ bị tổn thương khi chịu nhiều áp lực từ những hoạt động mạnh và vận động gắng sức. Điển hình như đột ngột gập hay xoay lưng, thường xuyên khuân vác vật nặng, nhấc vật nặng không đúng cách… Sau khi cột sống tổn thương, người bệnh sẽ có nguy cơ cao bị thoát vị nội xốp.
• Thừa cân béo phì: Cân nặng làm tăng áp lực và độ nhạy cảm của cột sống. Lâu ngày dẫn đến tình trạng thoái hóa, tổn thương và tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm nội xốp. Trường hợp này thường xảy ra ở vùng thắt lưng.
• Chế độ ăn uống thiếu chất: Chế độ ăn uống nghèo nàn, thiếu các thành phần cấu thành xương và giữ cho xương chắc khỏe (canxi, magie, vitamin D…) sẽ làm tăng tốc độ thoái hóa. Đồng thời khiến xương khớp suy yếu và dễ rơi vào tình trạng thoát vị đĩa đệm nội xốp.
• Tư thế sai: Tư thế sai trong sinh hoạt, đặc biệt là khi ngồi, mang vác vật nặng… sẽ làm ảnh hưởng đến cột sống và các cơ xung quanh. Điều này khiến các chấn thương và bệnh lý dễ xuất hiện.
• Uống nhiều rượu bia và hút thuốc lá: Thành phần có hại trong thuốc lá khiến quá trình vận chuyển oxy và hấp thu canxi bị cản trở, tăng đào thải canxi. Từ đó khiến các khớp xương mau thoái hóa, bệnh nhân dễ bị chấn thương và thoát vị đĩa đệm. Lượng cồn trong rượu bia cũng tham gia vào quá trình phá hủy các xương, giảm hấp thụ canxi và tăng nguy cơ mắc bệnh.

Thoát vị nội xốp có nguy hiểm không?

Thoát vị nội xốp là một tình trạng nguy hiểm, cần được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Những trường hợp điều trị chậm trễ có thể khiến bệnh phát triển nhanh và gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng sau:

• Đau lưng mãn tính
• Hội chứng chùm đuôi ngựa
• Bại liệt do viêm nhiễm các dây thần kinh tủy sống

Các triệu chứng của bệnh không rõ ràng trong giai đoạn đầu nên thường khó phát hiện cho đến khi bệnh chuyển sang giai đoạn muộn (giai đoạn 3, 4). Điều này gây khó khăn cho quá trình điều trị và dễ gây biến chứng trong tương lai.

Chính vì thế người bệnh nên đến bệnh viện khi có cảm giác cứng, khó chịu và đau nhẹ ở lưng. Đồng thời điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ để ngăn bệnh tiến triển và hạn chế phát sinh biến chứng.

Chẩn đoán thoát vị nội xốp

Bệnh nhân thường được chẩn đoán thoát vị đĩa đệm nội xốp bằng cách kiểm tra lâm sàng kết hợp các kỹ thuật cận lâm sàng.

1. Kiểm tra lâm sàng

Trong quá trình thăm khám, người bệnh sẽ được yêu cầu mô tả vị trí, mức độ nghiêm trọng và đặc điểm của những cơn đau. Ngoài ra người bệnh có thể được đặt một số câu hỏi liên quan đến các biểu hiện đi kèm, tiền sử bệnh lý và những chấn thương trước đó. Điều này giúp đánh giá sơ nét về tình trạng đang gặp và có hướng chẩn đoán cận lâm sàng tốt hơn.

2. Chẩn đoán cận lâm sàng

Một số kỹ thuật thường được chỉ định trong chẩn đoán cận lâm sàng thoát vị nội xốp:

• Chụp X-quang: Hình ảnh X-quang giúp kiểm tra những tổn thương ở xương. Từ đó loại trừ những nguyên nhân gây đau lưng khác, cụ thể như gai cột sống, gãy cột sống… Ngoài ra kỹ thuật này còn có tác dụng tìm kiếm các nốt schmorl trên thân đốt sống lưng/ cổ và đánh giá tình trạng
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Đối với những tổn thương khó nhìn thấy do có kích thước nhỏ hoặc nằm tại vị trí kém thuận lợi, chụp CT có thể được chỉ định. Kỹ thuật này cho phép bác sĩ kiểm tra chi tiết về những bất thường về cột sống. Từ đó xác định thoát vị đĩa đệm thông thường hay thoát vị đĩa đệm nội xốp.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Chụp MRI tạo ra hình ảnh chi tiết về cấu trúc xương, các mô xốp bên trong đốt sống, dây thần kinh và mạch máu xung quanh. Từ đó đánh giá mức độ tổn thương đĩa đệm, nốt schmorl và sự chèn ép các dây thần kinh dẫn đến đau nhức.

Phương pháp điều trị thoát vị nội xốp

Bệnh thoát vị nội xốp được điều trị bằng nhiều phương pháp khác nhau. Dự vào kết quả đánh giá tình trạng, bệnh nhân sẽ được chỉ định điều trị với những phương pháp dưới đây:

1. Chăm sóc tại nhà

Đối với những trường hợp thoát vị nội xốp giai đoạn nhẹ (1, 2), người bệnh thường được hướng dẫn các biện pháp chăm sóc tại nhà. Điều này giúp ngăn ngừa gia tăng kích thước vết nứt, giảm nhẹ và hạn chế phát sinh cơn đau trong tương lai.

Những biện pháp chăm sóc tại nhà thường được hướng dẫn:

• Nghỉ ngơi

Khi bị thoát vị đĩa đệm nội xốp, người bệnh nên dành 2 – 3 ngày nghỉ ngơi hoàn toàn. Việc nghỉ ngơi có thể tạo điều kiện cho những tổn thương được chữa lành. Đồng thời hạn chế phát sinh cơn đau.

Sau đó người bệnh cần hạn chế làm những công việc nặng nhọc, vận động mạnh hoặc gắng sức. Chỉ được vận động nhẹ nhàng để các khớp xương được thư giãn.

• Xoa bóp nhẹ nhàng

Nếu cảm thấy khó chịu hoặc đau ở lưng, người bệnh có thể dùng lực từ các ngón và bàn tay để xoa bóp nhẹ nhàng. Liệu pháp này có tác dụng thư giãn các khớp xương, mạch máu và dây thần kinh xung quanh, giảm đau nhói khó chịu.

Ngoài ra việc xoa bóp nhẹ nhàng và đúng cách còn giúp tăng lưu thông máu, giảm tê bì, hạn chế cứng khớp và tăng khả năng vận động. Liệu pháp xoa bóp nên được thực hiện mỗi ngày 1 – 2 lần, mỗi lần 10 phút.

• Chườm lạnh

Biện pháp chườm lạnh có tác dụng giảm đau, sưng, viêm và nóng. Khi thực hiện, người bệnh chỉ cần dùng túi đá hoặc khăn lành áp lên vùng lưng đau. Thực hiện mỗi ngày 2 – 4 lần tùy theo mức độ đau nhức, mỗi lần 10 – 15 phút.

• Chườm nóng

Dùng chai thủy tinh hoặc túi chườm chứa nước nóng (khoảng 50 độ) áp lên vùng lưng đau có thể giảm nhẹ triệu chứng đau nhức, khó chịu và co cứng, tăng tuần hoàn máuvà khả năng vận động.

Ngoài ra biện pháp chườm ấm còn có tác dụng làm dịu các biểu hiện viêm, thư giãn xương khớp, mạch máu, cơ và nhưng dây thần kinh xung quanh. Từ đó mang đến cảm giác dễ chịu cho người bệnh.

Chườm nóng nên được thực hiện 3 – 4 lần/ ngày, mỗi ngày 20 phút.

• Ăn uống dinh dưỡng

Bệnh nhân bị thoát vị nội xốp nên xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng và đầy đủ chất dinh dưỡng. Điều này giúp bảo vệ cơ thể, duy trì sức khỏe và chức năng của cột sống.

Ngoài ra cần đảm bảo bổ sung đủ canxi bằng cách ăn nhiều rau lá xanh, tôm, cua, cá hồi, các loại hạt, đậu, hạnh nhân, sữa chua, uống sữa… Bởi khoáng chất này có tác dụng xây dựng hệ xương chắc khỏe, hạn chế loãng xương và thoái hóa dẫn đến thoái vị đĩa đệm nội xốp.

• Tập thể dục và vận động

Người bệnh nên thiết lập và duy trì thói quen tập thể dục và vận động mỗi ngày để giữ cho hệ xương khớp chắc khỏe, tăng cường chức năng, tính linh hoạt và độ dẻo dai của cột sống. Ngoài các nghiên cứu cho thấy những người có thói quen tập thể dục có nguy cơ thoát vị đĩa đệm, thoái hóa cột sống và đau lưng thấp hơn so với những nhóm đối tượng khác.

Tuy nhiên người bệnh chỉ nên tập thể dục và vận động với những bộ môn thích hợp như bơi lội, yoga, tập dưỡng sinh, đi bộ… Tránh thực hiện những bộ môn có cường độ mạnh hoặc cần nhiều sức lực. Bởi những bộ môn này có thể làm nặng thêm mức độ nghiêm trọng của bệnh.

2. Dùng thuốc giảm đau

Nếu thoát vị nội xốp gây đau nhiều, bác sĩ có thể yêu cầu sử dụng một số loại thuốc để giảm nhẹ tình trạng. Những loại thuốc dưới đây sẽ được chỉ định dựa trên mức độ nặng nhẹ của cơn đau:

• Acetaminophen: Đây là một loại thuốc giảm đau thông thường được dùng cho phần lớn bệnh nhân có cơn đau nhẹ do thoát vị nội xốp. Acetaminophen giúp giảm đau nhanh nhưng bị hạn chế ở mức độ nhẹ đến vừa.
• Thuốc chống viêm không Steroid: So với Acetaminophen, các thuốc chống viêm không Steroid có khả năng giảm đau mạnh hơn, thường dùng cho những bệnh nhân có cơn đau vừa. Ngoài ra thuốc này còn có tác dụng phòng ngừa và trị viêm hiệu quả. Tuy nhiên các thuốc chống viêm không Steroid có thể gây tác dụng phụ nên thường được dùng ngắn hạn và cần có hướng dẫn của bác sĩ.
• Thuốc giãn cơ: Thuốc giãn cơ được dùng cho những trường hợp có các cơ căng cứng quá mức làm nặng thêm cảm giác đau. Thuốc này có tác dụng thư giãn, giảm nhẹ cảm giác co cứng cơ và giảm đau.
• Thuốc giảm đau nhóm opioid: Những loại thuốc giảm đau thuộc nhóm opioid được chỉ định cho những bệnh nhân bị thoát vị nội xốp có cơn đau từ trung bình đến nặng. Thuốc giúp giảm đau nhanh. Tuy nhiên thuốc nhóm opioid chỉ được dùng ngắn hạn để tránh gây nghiện.

3. Tiêm Steroid

Nếu có dấu hiệu viêm trong khi điều trị thoát vị nội xốp (giai đoạn nặng), người bệnh có thể được tiêm Steroid nội khoa. Thuốc này có tác dụng chống viêm mạnh và cắt giảm cơn đau hiệu quả.

Thông thường bệnh nhân sẽ được tiêm Steroid một lần duy nhất. Tuy nhiên nếu các biểu hiện có xu hướng quay trở lại sau vài tháng điều trị, bệnh nhân có thể được yêu cầu tiêm nhắc lại.

4. Vật lý trị liệu

Bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm nội xốp thường được yêu cầu vật lý trị liệu để cải thiện chức năng xương khớp và chất lượng cuộc sống. Phần lớn các trường hợp sẽ được thực hiện các bài tập kéo giãn và vận động lưng với cường độ thích hợp.

Các bài tập vật lý trị liệu có tác dụng tăng sự dẻo dai, ổn định cấu trúc cột sống. Đồng thời cải thiện chức năng vận động, hạn chế đau nhức và giảm nguy cơ thoái hóa. Ngoài ra vật lý trị liệu còn có tác dụng ngăn ngừa tàn tật và chấn thương trong tương lai. Các bài tập có thể thay đổi và tăng dần cường độ luyện tập sau một thời gian thích nghi (theo hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu).

5. Phẫu thuật

Đối với những trường hợp nặng, bệnh nhân bị thoát vị nội xốp ở mức độ vỡ đĩa đệm, điều trị phẫu thuật sẽ được chỉ định. Ngoài ra phương pháp này cũng được áp dụng cho những bệnh nhân có chèn ép dây thần kinh và thất bại sau 3 tháng điều trị nội khoa.

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, bác sĩ có thể tiến hành chỉnh sửa cấu trúc và đĩa đệm hư hỏng hoặc loại bỏ đĩa đệm và hợp nhất các đốt sống. Ngoài ra bác sĩ còn tiến hành giải nén dây thần kinh nếu có chèn ép.

Điều trị phẫu thuật có một số hạn chế nhất định. Do đó người bệnh cần cân nhắc lợi ích và rủi ro, đồng thời trao đổi ý kiến với bác sĩ chuyên khoa trước khi thực hiện.

Phòng ngừa thoát vị nội xốp

Những biện pháp được liệt kê dưới đây có thể giảm nguy cơ mắc bệnh thoát vị nội xốp:

• Luôn ngồi, nằm và hoạt động với tư thế đúng.
• Không đột ngột thay đổi tư thế.
• Không uốn vặn, gập lưng quá tầm hoặc đột ngột.
• Duy trì cân nặng ở mức an toàn. Tránh để cân nặng tăng cao gây áp lực cho cột sống.
• Hạn chế mang vác vật nặng và vận động mạnh. Nên có các phương pháp/ thiết bị hỗ trợ khi cần thiết.
• Dành thời gian nghỉ ngơi, không vận động gắng sức.
• Không hút thuốc lá.
• Hạn chế uống rượu bia.
• Duy trì thói quen tập thể dục và vận động với các bài tập, bộ môn thích hợp. Cụ thể như yoga, đi bộ, bơi lội… Điều này giúp giữ độ chắc khỏe, chức năng và sự dẻo dai của các khớp xương, giảm nguy cơ thoái hóa cột sống và chấn thương trong tương lai.
• Ăn uống đủ chất, lựa chọn những loại thực phẩm lành mạnh như rau xanh, củ quả, trái cây tươi, thịt, cá, các loại đậu, hạt, sữa… để bổ sung vitamin, khoáng chất và các loại axit béo lành mạnh. Những thành phần dinh dưỡng này giúp nâng cao sức khỏe, chống viêm, tăng khả năng chữa lành thương tổn và giữ chức năng của các cơ hỗ trợ cột sống. Đặc biệt bạn cần đảm bảo bổ sung đủ canxi và nhiều thành phần tốt cho xương khác để duy trì hệ xương khớp luôn chắc khỏe, tăng độ dẻo dai và giảm nguy cơ thoái hóa. Từ đó phòng ngừa thoát vị nội xốp hiệu quả.

Thoát vị nội xốp có độ phức tạp cao và dễ gây biến chứng nếu không kịp thời thăm khám và điều trị. Tuy nhiên các triệu chứng thường không rõ ràng trong giai đoạn đầu. Do đó người bệnh nên chủ động thăm khám nếu có cảm giác khó chịu, đau nhẹ ở lưng. Điều này giúp kịp thời phát hiện và chữa bệnh, hạn chế tối đa nguy cơ phát sinh biến chứng.

Tham khảo thêm: 

• 12 cách trị đau lưng tại nhà đơn giản – Giảm đau nhanh
• Thấp Khớp Cấp (Thấp Tim) Là Gì? Chẩn Đoán và Điều Trị
• Nghệ sĩ ưu tú Phú Thăng chia sẻ kinh nghiệm khỏi bệnh thoát vị đĩa đệm L4L5