Dây thần kinh là gì? Chức năng mạng lưới dây thần kinh

Dây thần kinh là một bó sợi nhận và gửi thông điệp giữa não và cơ thể. Khi một dây thần kinh bị tổn thương hoặc truyền tín hiệu không đúng cách, điều này có thể dẫn đến rối loạn thần kinh và một số bệnh lý liên quan.

Dây thần kinh là gì?

Dây thần kinh là một bó sợi, mỗi sợi trong dây thần kinh được gọi là sợi trục, mỗi sợi trục được bao quanh bởi một lớp mô liên kết, gọi là endoneurium. Chức năng chính của dây thần kinh là truyền các xung điện để gửi và nhận thông tin giữa não bộ và cơ thể. Các thông tin được thay đổi hóa học và điện hóa trong các tế bào để biến đổi thành tế bào thần kinh, tạo nên dây thần kinh.

Dây thần kinh là một bộ phận của hệ thần kinh, chủ yếu tham gia vào việc kiểm soát và phối hợp của các bộ phận trong cơ thể.

Hệ thống thần kinh là mạng lưới giao tiếp chính của cơ thể, kết hợp với hệ thống nội tiết để kiểm soát và duy trì các chức năng khác nhau của cơ thể. Ngoài ra, hệ thống thần kinh giúp cơ thể giao tiếp với môi trường xung quanh.

Mặc dù không thể xác định chính xác có bao nhiêu dây thần kinh trong cơ thể người, tuy nhiên mỗi người đều có hàng trăm dây thần kinh và hàng tỷ tế bào thần kinh, bắt đầu từ đỉnh đầu đến các ngón chân.

Có ba loại dây thần kinh trong cơ thể, bao gồm:

• Dây thần kinh tự chủ: Các dây thần kinh này kiểm soát các hoạt động không tự nguyên hoặc một phần tự nguyện trong cơ thể, bao gồm huyết áp, nhịp tim, tiêu hóa và điều chỉnh nhiệt độ.
• Dây thần kinh vận động: Các dây thần kinh này có thể kiểm soát các chuyển động và hành động của cơ thể bằng cách truyền thông tin từ não và tủy sống để các cơ sinh học.
• Dây thần kinh cảm giác: Các dây thần kinh này chuyển thông tin từ da và cơ đến tủy sống và não bộ. Các thông tin này sẽ được xử lý để có thể cảm thấy đau đớn hoặc các thông tin khác.

Cấu trúc của dây thần kinh

Dây thần kinh là cơ quan cấu tạo nên hệ thần kinh ngoại biên, có cấu trúc tương tự như một sợi thần kinh (còn được gọi là sợi trục) và được bao bọc trong các lớp mô chất béo. Mỗi sợi trục có một lớp mô liên kết bao bọc xung quanh, được gọi là endoneurium.

Toàn bộ dây thần kinh sẽ được bao bọc thêm trong một lớp mô liên kết endoneurium khác. Điều này tạo thành một ống không bị đứt đoạn từ bề mặt tủy sống và kết thúc ở các thụ thể cảm giác. Các dây thần kinh sẽ được bó lại với nhau và thường di chuyển cùng các mạch máu, vì tế bào thần kinh của dây thần kinh có nhu cầu năng lượng rất cao.

Cấu trúc của dây thần kinh cụ thể như sau:

• Một nhóm các tế bào thần kinh sẽ được tổ chức thành các bó bên trong các dây thần kinh. Bó này được gọi là Fascicles.
• Các bó sợi thần kinh có một lớp bao được tạo thành từ các sợi collagen và máng đáy.
• Các tế bào thần kinh và mạch máu được giữ bên trong các lớp màng bởi một mô liên kết, được gọi là endoneurium. Bao endoneurium bao phủ và giữ mặt bên ngoài của các dây thần kinh lại với nhau.
• Giữ các bó sợi fascicles có các động mạch và tĩnh mạch. Các mạch máu này sẽ cung cấp chất dinh dưỡng và khí cho các tế bào thần kinh.

Cấu tạo của tế bào thần kinh

Tế bào thần kinh (Nerve cell) là đơn vị cơ bản của giao tiếp trong hệ thần kinh. Tế bào thần kinh hoạt động để dẫn truyền các xung thần kinh.

Các tế bào này được cấu tạo từ ba phần như sau:

• Thân tế bào (Cell body): Thân tế bào còn được gọi là soma, mang thông tin di truyền, duy trì cấu trúc của tế bào thần kinh và cung cấp năng lượng để thúc đẩy các hoạt động.
• Sợi nhánh (Dendrites): Sợi nhanh là những rễ sợi được phân nhánh ra khỏi thân tế bào. Sợi nhánh nhận và xử lý các tín hiệu từ sợi trục của các tế bào thần kinh.
• Sợi trục (Axon): Mỗi tế bào thần kinh có một sợi trục chính. Đây là một sợi trục dài nối thân tế bào tại một điểm nối riêng biệt, được gọi là gò sợi trục. Các sợi trục được cách biệt bằng một chất béo, được gọi là myelin, myelin giúp sợi trục dẫn tín hiệu điện.

Cách thức hoạt động của các tế bào thần kinh:

• Khi một tế bào thần kinh gửi tín hiệu cho một tế bào thần kinh khác, một xung điện sẽ được phát đi dọc theo chiều dài của sợi trục
• Vào cuối sợi trục, tín hiệu điện sẽ được chuyển thành tín hiệu hóa học, điều này dẫn đến việc giải phóng các phân tử được gọi là chất dẫn truyền thần kinh.
• Các chất dẫn truyền thần kinh sẽ thu hẹp khoảng cách (được gọi là khớp thần kinh) giữa các sợi trục và đuôi của tế bào thần kinh tiếp theo.
• Khi các tế bào thần kinh liên kết với các đuôi của tế bào thần kinh tiếp theo, tín hiệu hóa học được chuyển đổi thành tín hiệu điện và phát đi theo chiều dài của dây thần kinh.

Chức năng của dây thần kinh

Chức năng chính của dây thần kinh là dẫn truyền xung điện hóa và truyền tải thông tin. Các xung điện này được thực hiện bởi các tế bào thần kinh riêng lẻ và tạo nên dây thần kinh.

Các xung điện này truyền từ tế bào thần kinh này sang tế bào thần kinh khác bằng cách đi qua các khớp thần kinh. Các thông tin sẽ được chuyển hóa từ điện thành hóa học sau đó chuyển ngược lại thành điện.

Các dây thần kinh cảm giác mang thông tin từ cơ quan thụ cảm (chẳng hạn như da) đến hệ thống thần kinh trung ương, nơi thông tin được xử lý.

Trong khi đó, các dây thần kinh vận động mang thông tin từ hệ thống thần kinh trung ương đến các cơ và dẫn đến các chuyển động.

Khi dây thần kinh bị tổn thương, các tín hiệu không được truyền đi đúng cách. Điều này có thể dẫn đến rối loạn thần kinh. Các nhiều loại rối loạn thần kinh liên quan đến nhiều nguyên nhân khác nhau. Cụ thể, một số rối loạn thần kinh phổ biến bao gồm:

• Động kinh
• Thay đổi cảm giác
• Thay đổi các giác quan
• Khó ngủ
• Bệnh đa xơ cứng
• Bệnh Parkinson
• Bệnh Alzheimer

Các vấn đề có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh

Dây thần kinh có rất nhiều hệ thống bảo vệ, chẳng hạn như não được bảo vệ bởi hộp sọ, tủy sống được bảo vệ bởi cột sống (đốt sống) và các màng đệm. Tuy nhiên trong một số trường hợp, các rối loạn và bệnh lý có thể gây tổn thương dây thần kinh, chẳng hạn như:

• Nhiễm trùng, như bệnh viêm màng não, viêm não hoặc bại liệt
• Các vấn đề về thể chất, chẳng hạn như chấn thương cơ học, hội chứng ống cổ tay hoặc bệnh liệt Bell
• Các tình trạng như bệnh Parkinson, bệnh đa xơ cứng hoặc bệnh Alzheimer
• Các ấn đề ở mạch máu, chẳng hạn như đột quỵ, thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA) hoặc tụ máu bên dưới màng cứng (thường xảy ra sau một chấn thương đầu nghiêm trọng)

Cách giữa các dây thần kinh khỏe mạnh

Tương tự như các bộ phận cơ thể khác, dây thần kinh cần được nghỉ ngơi và phục hồi. Ngủ là cách tốt nhất để hỗ trợ sức khỏe của các dây thần kinh. Ngoài ra để dây thần kinh hoạt động tối ưu, có thể tham khảo một số biện pháp chăm sóc sức khỏe như:

1. Chế độ dinh dưỡng phù hợp

Dây thần kinh cần khoáng chất, protein và vitamin để hoạt động đúng cách và khỏe mạnh. Các chất dinh dưỡng tốt cho hệ thần kinh bao gồm:

• Chocolate đen, là một chất rất giàu tryptophan (một axit amin hoạt động như một chất dẫn truyền thần kinh) và hỗ trợ truyền tín hiệu từ các dây thần kinh này sang các dây thần kinh khác
• Canxi và kali cần thiết để tạo ra các xung điện và đảm bảo hoạt động của hệ thống thần kinh. Chuối, cam, lựu và mận khô là những nguồn cung cấp kali dồi dào, trong khi đó sữa, trứng và rau xanh có thể cung cấp đầy đủ lượng canxi cần thiết.
• Vitamin B, chẳng hạn như B1, B2 và B6 giúp các dây thần kinh truyền xung động từ não đến cơ thể.

2. Tăng cường vitamin B

Mỗi dây thần kinh có một lớp phủ bảo vệ được gọi là vỏ bọc myelin. Vỏ myelin có nhiệm vụ cách điện cho các dây thần kinh dẫn truyền. Một số bệnh lý, chẳng hạn như bệnh Alzheimer có thể gây hao mòn và tổn thương vỏ myelin.

Theo các nghiên cứu, tăng cường vitamin B, đặc biệt là vitamin B12 có thể hỗ trợ bảo vệ vỏ myelin và dây thần kinh. Vitamin này được tìm thấy ở thịt bò, thịt gia cầm, trứng và hải sản. Folate cũng là một loại vitamin B có thể bảo vệ dây thần kinh khỏi các hóa chất gây tổn thương. Vitamin này được tìm thấy trong rau bina, lựu và củ cải đường.

3. Tập yoga để kéo căng dây thần kinh

Khi bị căng thẳng, cơ thể sẽ sản sinh ra một lượng hormone cortisol cao và liên tục. Hormone cortisol có thể tác động đến hệ thần kinh, gây ảnh hưởng đến phản xạ, sự tập trung và trí nhớ.

Thực hiện các bài tập yoga, chẳng hạn như hít thở hoặc kỹ thuật thư giãn, có thể kích hoạt một phần của hệ thần kinh chịu trách nhiệm về hơi thở và nhịp tim. Điều này có thể làm giảm nồng độ cortisol.

Ngoài ra, thường xuyên thực hành các bài tập yoga có thể giữ cho mức cortisol ở mức thấp. Điều này sẽ cải thiện sức khỏe của hệ thần kinh và tạo ra cảm giác hạnh phúc.

Các câu hỏi thường gặp về dây thần kinh

1. Có bao nhiêu loại dây thần kinh?

Dựa trên chức năng, các dây thần kinh trong cơ thể được chia thành ba loại, bao gồm:

• Dây thần kinh cảm giác
• Dây thần kinh vận động
• Dây thần kinh hỗn hợp

2. Dây thần cảm giác là gì?

Các dây thần kinh cảm giác chịu trách nhiệm gửi thông tin đến não hoặc tủy sống từ các cơ quan cảm giác. Các dây thần kinh này còn được gọi là dây thần kinh hướng tâm.

3. Chức năng của dây thần kinh vận động là gì?

Các dây thần kinh vận động truyền thông điệp từ não hoặc tủy sống để các bộ phận khác của cơ thể, chẳng hạn như cơ hoặc xương và tạo ra vận động.

4. Thần kinh hỗn hợp là gì?

Dây thần kinh hỗn hợp là dây thần kinh có thể thực hiện hoạt động của các thần kinh cảm giác và thần kinh vận động.

5. Các dây thần kinh nằm ở đâu trong cơ thể?

Các dây thần kinh nằm trong hệ thống thần kinh ngoại vi, tương tự như các bó sợi trục, mang tín hiệu giữa não, tủy sống và các phần còn lại của cơ thể.

6. Các dây thần kinh quan trọng nhất trong cơ thể con người là gì?

Các dây thần kinh quan trọng nhất trong cơ thể con người là dây thần kinh sọ và cột sống. Mỗi cơ thể khỏe mạnh có 12 dây thần kinh sọ và 31 dây thần kinh cột sống.

7. Tế bào thần kinh có phân chia không?

Các tế bào thần kinh không trải qua quá trình phân chia tế bào. Nếu tế bào thần kinh bị phá hủy, điều này là vĩnh viễn và không thể điều trị. Do đó, các chấn thương liên quan đến hệ thần kinh thường rất nghiệm trọng và có tiên lượng xấu.

Có hàng trăm dây thần kinh và hàng tỷ tế bào thần kinh trong cơ thể. Mạng lưới dây thần kinh cung cấp các thông tin từ cơ thể và môi trường đến hệ thống thần kinh trung ương. Khi đó hệ thống thần kinh trung ương sẽ xử lý thông tin và đưa ra các phản hồi thông qua dây thần kinh vận động.

Xây dựng chế độ ăn uống đầy đủ các chất dinh dưỡng, dành thời gian nghỉ ngơi và vận động cơ thể phù hợp có thể tăng cường sức khỏe của hệ thần kinh. Ngoài ra, hạn chế căng thẳng và thực hiện các kỹ thuật thư giãn phù hợp cũng có thể hỗ trợ hoạt động của hệ thần kinh.

Tham khảo thêm:

• Hệ vận động của người: Cấu tạo và thông tin cần biết
• Cột sống người: Cấu tạo, chức năng và câu hỏi thường gặp
• Cơ (sinh học): Cấu tạo, các loại cơ và câu hỏi thường gặp
• Đau thần kinh tọa: Nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị