Xương chũm là gì? Nằm ở đâu? Cấu tạo, chức năng

Ngày cập nhật: 11/05/2023
Tác giả: iHR Việt Nam

Đánh giá bài viết

Đã được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ CKI Doãn Hồng Phương | Nơi công tác: IHR Cơ sở TP Hồ Chí Minh

Xương chũm là một phần nhỏ và nằm ở phía sau của xương thái dương. Xương này chứa những tế bào không khí có tác dụng điều chỉnh áp lực của vùng tai, bảo vệ những tế bào lông nhỏ bên trong và hạn chế chấn thương. Mặc dù có kích thước nhỏ và khó tác động nhưng xương này có thể dễ dàng gặp vấn đề khi ống tai hoặc một số bộ phận xương quanh bị viêm.

Xương chũm là gì? Nằm ở đâu?

Xương chũm là một phần của xương thái dương (một trong những xương quan trọng của hộp sọ), nằm ở mặt sau của xương này. Nhờ có bề mặt khô ráp, các cơ xung quanh có thể gắn vào xương chũm một cách chặt chẽ (thông qua các dây chằng). Ngoài ra xương này còn có lỗ thông cho các mạch máu.

Thông qua những đường viền, phần xương chũm có thể ăn khớp với hai mảnh xương khác của hộp sọ. Xương này có nhiều chức năng. Trong đó xương chủ yếu là bảo vệ tai và xương thái dương, hạn chế những chấn thương có thể gặp phải.

Cấu tạo của xương chũm

Không giống như một số xương khác trên cơ thể, xương chũm không có cấu trúc điển hình. Bởi những bề mặt của xương này khá khô ráp, không đặc, xương nhỏ, có các khoảng trống và chứa những túi khí.

1. Các bề mặt

Xương chũm có những bề mặt sau:

Bề mặt ngoài

Đối với xương chũm, bề mặt ngoài của nó khá khô ráp, kết nối với cơ sau tâm thất và cơ chẩm. Bề mặt của xương được đục bởi nhiều lỗ. Trong đó những lỗ xương chũm truyền tĩnh mạch đến xoang ngang, một nhánh mạch nhỏ đến màng cứng thuộc động mạch chẩm.

Kích thước và vị trí của những lỗ xương chũm rất khác nhau. Có nhiều lỗ lớn nhưng cũng có một số lỗ nhỏ và không hiệu hữu khi quan sát bằng mắt thường. Đôi khi các lỗ nằm trong đường khâu giữa chẩm và thái dương hoặc nằm trong xương chẩm.

Bề mặt trong

Mặt trong của xương chũm tồn tại rãnh xích-ma, một rãnh cong và sâu cùng với một phần của xoang ngang. Thông qua bề mặt trong có thể nhìn thấy lỗ mở của xương này khi quan sát.

Xoang ngang có rãnh được ngăn cách với những tế bào xương chũm (ngay tại phần trong cùng của tế bào) bởi một lớp xương rất mỏng. Trong một số trường hợp rãnh này có thể bị thiếu một phần.

Quá trình xương chũm

So với ống tai, quá trình xương chũm thấp hơn và nằm ở phía sau, có hình chóp hoặc hình nón, nằm phía bên quá trình Styloid (quá trình biến dạng thể hiện cho sự kéo dài xuống của một mảnh xương dưới tai). Điều này khiến xương chũm trở thành một xương nổi bật bên dưới tai và phía sau.

Hình thức và kích thước của xương thay đổi tùy theo giới tính. Ngoài ra nó cũng có những tế bào xương chũm hoặc chứa đầy các xoang. Với cấu tạo này, quá trình xương chũm có thể gắng kết với cơ sternocleidomastoid, cơ capitis splenius (nằm sau gáy), mặt sau của cơ tiêu hóa (hay còn gọi là cơ digastricus – một đoạn cơ nhỏ nằm ở dưới hàm) và cơ Longissimus (nằm trong vùng thắt lưng).

Ở phía bên của quá trình xương chũm là rãnh xương chũm, một rãnh sâu để gắn kết với cơ tiêu hóa. Ở giữa là một rãnh chẩm, rãnh nông chứa động mạch chẩm. Ngoài ra còn có các dây thần kinh mặt song song với quá trình này.

xương chũm thấp hơn và nằm ở phía sau — Xương chũm thấp hơn ống tai và nằm ở phía sau, có hình chóp hoặc hình nón

2. Đường viền

Xương chũm có đường viền trên rộng, bề mặt có hình răng cưa để ăn khớp với phần đỉnh của góc xương chũm.

Tương tự, đường viền sau của xương này cũng có răng cưa. Nó ăn khớp với quá trình Jugular (đĩa xương hình tam giác hoặc tứ giác từ phần bên kéo dài ra phía sau) và đường viền dưới góc bên của phần chẩm.

3. Khoảng trống

Quá trình xương chũm được làm rỗng hình thành nên những khoảng trống và rất nhiều tế bào xương chũm với nhiều kích thước khác nhau.

Phía trước và phần trên của xương

Ở phía trước và phần trên của xương chũm là những khoảng trống chứa không khí, có kích thước lớn và không đều. Ngoài ra ở vị trí này còn có một khoang lớn không đều được gọi là màng nhỉ. Mặc dù có sự kết nối nhưng nó được phân biệt với những tế bào khí của xương.

Tương tự như những tế bào xương chũm, màng nhĩ chứa đầy không khí, được lót và bảo vệ bởi màng nhầy của khoang thần kinh.

Phía dưới của xương

Ở phía dưới của quá trình, những khoảng trống giảm dần kích thước trong khi phần đỉnh của xương chũm khá nhỏ, bên trong có chứa tủy. Đôi khi phần đỉnh của xương rắn chắc và trong suốt.

Các khớp nối của xương chũm

Răng cưa của xương chũm ăn khớp với những xương sau:

Phía trước: Màng nhĩ của xương thái dương khớp với xương chũm qua đường khâu lỗ nhĩ.
Phía sau: Phần vảy của xương chẩm khớp với xương qua khâu chẩm.
Trên đỉnh: Góc xương chũm của xương đỉnh kết nối với xương qua khâu xương chũm.

Các cơ đính kèm với xương chũm

Tính từ phần đỉnh đến phần dưới, các cơ đính kèm với phần bên của xương chũm gồm:

Cơ chẩm
Cơ sâu tâm thất
Cơ sternocleidomastoid
Cơ capitis splenius
Nhóm erector spinae

Cơ đính kèm ở vùng trung gian của cơ:

Cơ tiêu hóa

Các cơ đính kèm với xương chũm gồm cơ chẩm, cơ sâu tâm thất, cơ sternocleidomastoid, cơ capitis splenius…

Giải phẫu biến thể

Đối với cơ xương chũm, mức độ khí hóa của nó có thể thay đổi. Cụ thể xương này có thể phân thành một trong những loại sau:

Thể xơ cứng (xương đặc)
Thể khí (sự phát triển của những tế bào khí)
Lưỡng thể (tủy)
Hỗn hợp (tủy và tế bào khí)

Quá trình phát triển của xương chũm

Không có hoặc có quá trình tạo ra xương chũm nhưng rất thô sơ. Trong hộp sọ của trẻ sơ sinh, xương này hình thành sau 1 tuổi, ngay khi cơ sternocleidomastoid phát triển với chiều dài thích hợp và kéo vào xương. Khi trẻ lớn hơn (khoảng 2 tuổi), quá trình phát triển sẽ kết thúc.

Đối với những tế bào khí xương chũm, quá trình hình thành của nó chủ yếu bắt đầu khi trẻ được 4 tuổi (chiếm khoảng 80% các trường hợp).

Chức năng của xương chũm

Cấu trúc của xương chũm, đặc biệt là những tế bào khí của xương có những chức năng quan trọng sau:

Bảo vệ xương thái dương khỏi những tổn thương
Điều chỉnh áp lực của vùng tai
Che chắn và bảo vệ những tế bào lông nhỏ của tai

Bệnh lý và vấn đề liên quan đến xương chũm

Nếu có sự tác động, xương chũm có thể gặp một trong những vấn đề và bệnh lý dưới đây:

Sự đục hóa tế bào khí xương chũm: Sự đục hóa tế bào khí xương chũm thường xảy ra do chấn thương làm gãy xương thái dương, viêm tai, rối loạn chức năng và tắc nghẽn ống Eustachian, khối u xương hoặc tiếp xúc với bức xạ…Tình trạng này làm ảnh hưởng đến cấu trúc và giảm chức năng của xương.
Nhiễm trùng xương chũm cấp tính: Bệnh lý này thể hiện cho tình trạng các tế bào khí xương chũm bị nhiễm trùng cấp tính. Viêm xương chũm cấp tính thường là kết quả của bệnh viêm tai giữa cấp tính.
Áp xe dưới xương chũm: Viêm tai xương chũm cấp tính tái phát nhiều lần hoặc kéo dài sẽ gây ra tình trạng áp xe dưới xương chũm. Sau đó tiến triển thành viêm xương chũm liên kết và lây lan đến vỏ ngoài của xoang chũm.
Viêm xương chũm: Đây là một tình trạng nhiễm trùng xảy ra ở xương chũm, thường phát triển từ bệnh nhiễm trùng tai tái diễn nhiều lần hoặc không được điều trị. Khi bị viêm, người bệnh sẽ có cảm giác đau nhói dữ dội ở xung quanh hoặc trong tai, có chất lỏng hoặc mủ chảy ra từ tai, sưng ở tai, đỏ ở phía sau tai, sốt, đau đầu, đau cổ, ù tai.
U xương: U xương có thể xảy ra ở xương chũm hoặc/ và nhiều vị trí khác trên cơ thể. Tình trạng này thể hiện cho sự phát triển bất thường và quá mức của các tế bào xương (đôi khi liên quan đến sụn), có thể lành tính hoặc ác tính. Nếu bắt đầu từ sụn, bệnh sẽ được gọi là u xương dị sản. Nếu bắt đầu từ xương, bệnh sẽ được gọi là u xương tương đồng.
Tổn thương Bullough: Tổn thương Bullough còn được gọi là bướu Bullough. Đây là những tổn thương dạng sợi lớn xảy ra ở xương thái dương và làm ảnh hưởng đến bề mặt ngoài của xương chũm.
Cholesteatoma: Cholesteatoma hay viêm tai Cholesteatoma là một khối u biểu bì phát triển ở xương chũm hoặc ở tai giữa. Khi xuất hiện ở xương chũm, khối u biểu bì này có thể bắt đầu ở các nhóm thông bào xương chũm với bất kỳ vị trí nào. Sau một thời gian phát triển, Cholesteatoma sẽ gây ra tình trạng nhiễm khuẩn, giảm thính giác, chảy nước thối ở tai, liệt mặt và một số biến chứng nội sọ như áp xe não, viêm màng não, viêm tắc tĩnh mạch trên…
Một số tình trạng khác:
- Viêm tai giữa mãn tính
- Viêm tai giữa cấp tính
- Viêm tai giữa do lao
- Áp xe Citelli
- Áp xe Bezold

Bệnh lý và vấn đề liên quan đến xương chũm — Những bệnh lý quan đến xương chũm gồm viêm xương chũm, nhiễm trùng, áp xe dưới xương chũm, u xương…

Biện pháp chăm sóc xương chũm

Một số biện pháp giúp bảo vệ, duy trì chức năng và phòng ngừa một số bệnh lý ở xương chũm:

Thận trọng trong các hoạt động sinh hoạt để hạn chế té ngã hoặc có lực mạnh tác động làm ảnh hưởng đế xương chũm.
Điều trị dứt điểm bệnh viêm tai giữa và một số tình trạng nhiễm trùng khác làm ảnh hưởng đến xương chũm.
Giữ gìn vệ sinh tai.
Để phòng ngừa nhiễm bệnh ở trẻ em, trẻ cần được khám và điều trị dứt điểm bệnh viêm mũi họng.
Cần liên hệ với bác sĩ chuyên khoa nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào. Đặc biệt là chóng mặt, ù tai, chảy nước vàng hoặc chảy mủ ở tai kèm theo mùi hôi, chảy máu trong ống tai, suy giảm hoặc mất thính giác, sưng phồng và đỏ ở tai, sốt, đau ở ngoài hoặc trong ống tai.
Ăn uống đủ chất và lành mạnh để duy trì chức năng và sự chắc khỏe, phòng ngừa một số bệnh lý ở xương chũm. Đặc biệt nên tăng cường bổ sung những thành phần dinh dưỡng tốt cho hệ xương và chống viêm như canxi, vitamin D, vitamin C, axit béo omega-3, protein. Những thành phần này chủ yếu có trong rau xanh, trái cây, các loại cá, thịt, hải sản, sữa, đậu, các loại hạt, các loại củ…

Ăn uống đủ chất và lành mạnh để duy trì chức năng và phòng ngừa một số bệnh lý ở xương chũm

Xương chũm là một phần quan trọng và nằm ở mặt sau của xương thái dương. Cấu trúc của xương này (bao gồm những tế bào khí của xương) chủ yếu bảo vệ tai và xương thái dương. Tuy nhiên xương dễ bị ảnh hưởng nếu cấu trúc xung quanh bị viêm và nhiễm trùng. Vì thế nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, bạn cần liên hệ và thăm khám với bác sĩ. Sau đó tìm hướng xử lý phù hợp để tránh làm ảnh hưởng đến xương chũm.

Tham khảo thêm:

Xương hàm dưới: Thuộc khớp nào? Cấu tạo, chức năng?

Xương sọ: Cấu tạo hộp sọ người và thông tin cần biết

Câu hỏi liên quan

Sụn Khớp Có Tái Tạo Được Không

Sụn khớp có tái tạo được không là thắc mắc chung của nhiều người, đặc biệt là người lớn tuổi, bệnh nhân bị thoái hóa khớp hoặc chấn thương cần phục hồi sụn. Một số thông tin trong bài viết ...

Xem chi tiết

Đi Bộ Có Tăng Chiều Cao Không

Đi bộ có tăng chiều cao không? Nên đi bộ như thế nào? Luyện tập trong bao lâu là vấn đề được nhiều bạn trẻ quan tâm. Kết quả nghiên cứu cho thấy, đi bộ cũng như bất kỳ hình ...

Xem chi tiết

Gác Chân Lên Tường Hay Bị Tê Chân Có Sao Không

Gác chân lên tường là tư thế yoga có thể cải thiện lưu thông máu, giúp giảm căng thẳng và cải thiện chất lượng giấc ngủ. Tuy nhiên, đôi khi tư thế này có thể gây tê, mỏi hoặc đau ...

Xem chi tiết

Trật Khớp Gối Có Đi Được Không

Trật khớp gối có đi được không tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và hoàn cảnh cụ thể của chấn thương. Do đó, nếu trật khớp gối hoặc sau khi chấn thương, người bệnh nên đến bệnh viện ngay ...

Xem chi tiết

Bị Gai Cột Sống Có Nên Uống Canxi Không

Bị gai cột sống có nên uống canxi không? Bổ sung canxi có khiến các triệu chứng gai cột sống trở nên nghiêm trọng hơn không? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp các thông tin chi tiết và hướng ...

Xem chi tiết