Căng Cơ Bắp Chân

Căng cơ bắp chân xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Tuy nhiên phần lớn các trường hợp do lạm dụng cơ quá mức. Tình trạng này khiến người bệnh có cảm giác khó chịu, đau đớn và hạn chế khả năng vận động. Căng tức ở bắp chân cần điều trị sớm và chăm sóc đúng cách để tránh mất khả năng đi lại.

Căng cơ bắp chân là gì?

Căng cơ bắp chân là tình trạng cơ bắp bị kéo căng quá mức dẫn đến căng cứng, đau đớn và không thể tự thư giãn. Tình trạng này khiến người bệnh có cảm giác khó chịu và giảm vận động trong thời gian đầu. Lâu dần tạo cảm giác giác đau đớn, sưng tấy và bầm tím tại khu vực tổn thương, mất khả năng đi lại. So với những vị trí khác, căng cơ ở bắp chân thường phổ biến hơn.

Về giải phẫu học, cơ bắp chân còn được gọi là cơ duy nhất, cơ dạ dày. Cơ này nằm sau xương ống chân (xương chày) và trên mắt cá chân. Khi đứng, chạy hoặc đi lại, cơ bắp chân sẽ kéo gót chân lên để đảm bảo chân di chuyển linh hoạt và dễ dàng.

Tình trạng căng và khó chịu ở cơ bắp chân xảy ra do nhiều nguyên nhân. Trong đó lạm dụng cơ quá mức khi chơi thể thao và sinh hoạt là nguyên nhân thường gặp. Triệu chứng của bệnh khá đa dạng, mức độ nghiêm trọng tùy thuộc vào giai đoạn tiến triển của tình trạng căng cơ.

Nguyên nhân gây căng cơ bắp chân

Dưới đây là những nguyên nhân gây căng cơ bắp chân thường gặp:

• Lạm dụng cơ bắp chân

Phần lớn bệnh nhân bị căng cơ bắp chân do lạm dụng. Trong khi chơi thể thao hoặc sinh hoạt, việc thường xuyên lặp lại những chuyển động của chân khiến cơ bắp bị lạm dụng, tăng áp lực và dẫn đến tình trạng căng tức.

Lạm dụng cơ bắp chân thường gặp ở những vận động viên chạy nước rút, bóng rổ, bóng chuyền, đá banh, thể dục dụng cụ… Khi bị căng cơ bắp chân, người bệnh cần nghỉ ngơi, tránh tiếp tục vận động. Bởi việc tiếp tục lạm dụng có thể khiến chấn thương nặng hơn.

• Sự căng thẳng quá mức

Căng cơ bắp chân có thể xảy ra khi người bệnh tập thể dục quá sức hoặc đột ngột thực hiện những động tác làm tăng áp lực quá mức lên cơ. Bởi những điều này khiến cơ bắp chân bị co lại, sau đó dài ra đột ngột. Từ đó dẫn đến căng cơ. Trong trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân có thể bị rách cơ bắp chân.

Mặt khác, những hoạt động như chơi thể thao và chạy nhanh có thể khiến cơ bắp chân của bạn gặp khó khăn. Đặc biệt những môn thể thao sức bền đòi hỏi sự dẻo dai đối với cơ thể.

Những vận động viên ba môn phối hợp, người chạy marathon và những người lớn tuổi vận động hay tập nhiều bài tập gắng sức sẽ có nguy cơ căng cứng bắp chân và chuột rút cơ.

• Chuột rút

Chuột rút là một trong những nguyên nhân điển hình khiến bệnh nhân có cảm giác căng cứng tại cơ bắp chân. Tình trạng này khiến cơ co lại đột ngột, không có chủ ý và không thể tự thư giãn. Chuột rút có thể xảy ra ở nhiều nhóm cơ trên cơ thể. Tuy nhiên thường gặp nhất ở cơ bắp chân, cơ tứ đầu đùi và cơ gân kheo.

Chuột rút thường do cơ bắp chân yếu, không khởi động và kéo giãn cơ trước khi vận động, mỏi cơ bắp, thiếu khoáng chất hoặc muối. Thông thường tình trạng này có thể nhanh chóng thuyên giảm bằng cách massage và xoa bóp nhẹ nhàng lên cơ bị ảnh hưởng.

• Nguyên nhân khác

Căng cơ bắp chân có thể xảy ra do một số nguyên nhân tiềm ẩn dưới đây nhưng ít phổ biến, bao gồm:

• • Giảm lưu lượng máu đến bắp chân
  • Bệnh mạch máu ngoại vi (PVD)
  • Mất nước
  • Tác dụng phụ từ việc sử dụng một số loại thuốc
  • Phạm vi cử động ở mắt cá chân bị hạn chế
  • Huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT)
  • Duy trì chế độ ăn uống thiếu hụt hoặc mất cân bằng

Dấu hiệu nhận biết căng cơ bắp chân

Những người bị căng cơ bắp chân thường cảm thấy khó chạm vào cơ tổn thương. Đôi khi cảm thấy ấm do viêm hoặc các cơ co giật. Ngoài ra tình trạng căng cơ còn khiến người bệnh đau đớn đột ngột và nghiêm trọng, đặc biệt là khi cơ tổn thương chịu áp lực. Cơn đau có xu hướng tăng lên khi cố gắng cử động chân tổn thương.

Nếu căng cơ kèm theo chuột rút, tình trạng này sẽ khiến người bệnh đau thêm. Cơn đau có thể liên tục ngay cả khi bắp chân trong trạng thái nghỉ ngơi và không có bất kỳ áp lực nào.

Đối với những bệnh nhân bị căng cơ bắp chân do căng thẳng, chấn thương hoặc lạm dụng cơ quá mức, người bệnh sẽ gặp những triệu chứng khó chịu dưới đây:

• Mỏi cơ bắp chân
• Khó hoặc không thể uốn cong các ngón chân
• Đau đột ngột. Nghỉ ngơi và giảm áp lực lên chân có thể giúp cơn đau thuyên giảm
• Sưng
• Bầm tím

Thông thường các triệu chứng sẽ thuyên giảm khi nghỉ ngơi, giảm áp lực lên chân tổn thương hoặc massage giúp thư giãn cơ. Tuy nhiên người bệnh cần đến bệnh viện khi cơn đau ở bắp chân trở nên tồi tệ hơn (đặc biệt là khi chịu áp lực) hoặc đau đớn dữ dội. Bởi những triệu chứng này có thể liên quan đến những tổn thương nghiêm trọng như rách cơ hoặc người bệnh bị gãy xương.

Phân loại căng cơ bắp chân

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, căng cơ bắp chân được phân thành 3 mức độ, bao gồm:

• Độ 1: Ở mức độ 1, người bệnh có cảm giác khó chịu tại cơ tổn thương nhưng nhẹ và thường chỉ thoáng qua, tình trạng tàn tật ở mức tối thiểu. Điều này có nghĩa căng cơ không gây các triệu chứng nghiêm trọng và không hạn chế hoạt động.
• Độ 2: Người bệnh có cảm giác khó chịu khi đi bộ, hạn chế chạy, nhảy và một số hoạt động thường ngày khác. Trong nhiều trường hợp, vùng cơ tổn thương có dấu hiệu bầm tím và sưng tấy.
• Độ 3: Căng cơ bắp chân độ 3 là mức độ nặng, bệnh nhân đau đớn dữ dội, sưng và co thắt cơ. Ngoài ra người bệnh còn có nguy cơ mất khả năng đi lại.

Biến chứng của căng cơ bắp chân

Thông thường nghỉ ngơi, áp dụng các bài tập và biện pháp chăm sóc tại nhà có thể giúp khắc phục tình trạng căng cơ bắp chân và các triệu chứng. Tuy nhiên nếu không được điều trị và không nghỉ ngơi đầy đủ, tình trạng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Cụ thể:

• Tổn thương cơ như rách cơ
• Gãy xương do căng thẳng
• Hẹp ống chân
• Teo cơ chân
• Hội chứng khoang
• Kéo bắp chân
• Mất khả năng vận động

Căng cơ bắp chân được chẩn đoán như thế nào?

Để xác định yếu tố bệnh sinh và đánh giá mức độ nghiêm trọng, người bện được kiểm tra bệnh sử, tiền sử chấn thương và yếu tố nghề nghiệp. Ngoài ra người bệnh còn được kiểm tra khả năng vận động (đi lại, đứng lên trong khi ngồi xổm…) và yêu cầu mô tả các triệu chứng.

Sau thăm khám lâm sàng, một số kỹ thuật chẩn đoán sẽ được thực hiện. Những kỹ thuật này cho phép bác sĩ kiểm tra mức độ tổn thương cơ, những tổn thương tiềm ẩn và đánh giá mức độ nghiêm trọng. Đồng thời chẩn đoán phân biệt căng cơ với những tình trạng khác.

• Chụp X-quang: Bệnh nhân được chụp X-quang để kiểm tra xương, xác định gãy xương do căng thẳng hoặc loại bỏ những nguyên nhân khác có thể gây đau bắp chân.
• Chụp MRI hoặc chụp CT: Bệnh nhân có thể được chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT) để tiềm kiếm những tổn thương ở cơ và các mô mềm liên quan. Đồng thời xác định những tổn thương tiềm ẩn hoặc gãy xương với kích thước nhỏ, không được thể hiện rõ trên hình ảnh X-quang.
• Điện cơ: Điện cơ được chỉ định để kiểm tra hoạt động của bắp chân và dây thần kinh, xác định khả năng dẫn truyền tín hiệu.
• Siêu âm: Siêu âm giúp bác sĩ quan sát và phát hiện những tổn thương trong sợi cơ. Đồng thời tiềm kiếm điểm viêm.

Dựa vào kết quả chẩn đoán, bệnh nhân bị căng cơ bắp chân sẽ được chỉ định chữa trị với các phương pháp thích hợp nhất.

Điều trị căng cơ bắp chân

Dựa vào mức độ nghiêm trọng mà phương pháp điều trị căng cơ bắp chân có thể giống hoặc khác nhau ở mỗi người. Mặc dù vậy để cơ bắp nghỉ ngơi khi bị căng cơ là điều cần thiết đối với tất cả các trường hợp.

1. Phương pháp RICE

Phương pháp RICE (nghỉ ngơi, chườm đá, nén và nâng cao) đặc biệt thích hợp với những bệnh nhân bị căng cơ bắp chân. Ngoài ra các bài tập căng cơ và thuốc giảm đau không kê đơn cũng có thể mang đến lợi ích.

• Nghỉ ngơi

Nghỉ ngơi là cách tốt nhất để điều trị căng cơ bắp chân ngay lập tức. Biện pháp này nên được áp dụng cùng với chườm lạnh, nén và nâng cao chân trong 48 – 72 giờ đầu tiên sau khi có cảm giác đau và căng ở bắp chân.

Khi nghỉ ngơi, cơ bắp sẽ được thư giãn, hạn chế tình trạng căng thẳng quá mức và giảm tổn thương trong cơ. Từ đó giúp làm dịu cảm giác căng và đau nhanh và hiệu quả. Người bệnh không nên lặp lại những động tác làm căng cơ hay kích thích đau để tránh tổn thương thêm nghiêm trọng, tăng nguy cơ rách cơ.

• Nâng cao chân

Trong khi nghỉ ngơi, bạn nên nâng chân tổn thương cao hơn tim. Biện pháp này giúp giảm tình trạng sưng và đau ở bắp chân. Đồng thời hạn chế tụ máu dẫn đến bầm tím sau chấn thương.

• Chườm đá

Trong khi nghỉ ngơi và nâng cao chân, người bệnh nên chườm đá trong 20 phút, mỗi hai giờ một lần. Nhiệt độ lạnh giúp cơ co lại vị trí cũ, đồng thời giảm sưng và đau do căng cơ bắp chân. Lưu ý không chườm đá trực tiếp lên da để tránh tăng tổn thương. Đá lạnh nên được giữ trong khăn bông mềm khi chườm lạnh.

• Nén

Bệnh nhân bị căng cơ bắp chân nên thử băng ép để giảm nhẹ triệu chứng. Phương pháp này có tác dụng giảm sưng tấy và kiểm soát chảy máu. Ngoài ra băng ép còn giúp giữ cho chân tổn thương ở tư thế nghỉ ngơi, cho phép các sợi cơ tổn thương được chữa lành. Đồng thời ngăn những tác động gây đau hoặc khiến tình trạng căng cơ bắp chân thêm nghiêm trọng.

2. Dùng thuốc không theo toa

Hầu hết những trường hợp nhẹ, nguyên nhân gây căng cơ bắp chân là do chuột rút, lạm dụng hay căng thẳng quá mức đều có thể được cải thiện trong thời gian ngắn. Tuy nhiên nếu cơn đau nghiêm trọng hoặc tiếp diễn sau 2 – 3 ngày áp dụng phương pháp RICE, người bệnh có thể thử dùng thuốc giảm đau không theo toa.

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, người bệnh có thể dùng Acetaminophen hoặc thuốc chống viêm không Steroid.

• Acetaminophen: Đối với những cơn đau nhẹ, Acetaminophen có thể giúp giảm đau trong thời gian ngắn mà không cần lặp lại liều dùng. Thuốc này có tác dụng giảm đau và hạ sốt, phù hợp với những cơn đau do căng cơ.
• Thuốc chống viêm không Steroid (NSAID): Nếu bị đau nhiều do căng cơ bắp chân, người bệnh có thể thử dùng thuốc chống viêm không Steroid (NSAID) như Naproxen (Aleve) hoặc Ibuprofen (Advil, Motrin IB). Nhóm thuốc này có tác dụng giảm viêm, sưng và giảm những cơn đau ở mức trung bình.

3. Bài tập kéo căng giảm căng tức cơ bắp chân

Sau khi cơn đau thuyên giảm, người bệnh có thể thực hiện một số bài tập kéo căng để giảm căng cơ bắp chân. Các bài tập có tác dụng kéo dài sợi cơ, thư giãn cơ bắp và tăng cường sức mạnh. Ngoài ra việc luyện tập mỗi ngày còn giúp hạn chế đau và ngăn căng cơ tái phát.

Dưới đây là những bài tập kéo căng nên được thực hiện mỗi ngày:

Bài tập căng bắp chân tư thế đứng

Bài tập căng bắp chân tư thế đứng được khuyên thực hiện mỗi ngày để giảm căng thẳng và ngăn ngừa chuột rút cơ bắp. Ngoài ra bài tập này còn giúp kéo dài các sợi cơ, giảm đau và tăng tính dẻo dai.

• Người tập đứng quay mặt vào tường, đặt hai tay lên tường, duỗi tay để giữ cho khuỷu tay thẳng
• Đặt chân phải lên trước chân trái (khoảng 20cm)
• Hơi co đầu gối chân phải, đồng thời giữ thẳng chân trái với bàn chân phẳng trên mặt đất
• Giữ nguyên tư thế này trong 30 giây trong khi nhấn gót chân thẳng xuống sàn
• Trở về tư thế cũ, lặp lại động tác 5 lần mỗi bên.

Bài tập căng chân với khăn

Bài tập căng chân với khăn giúp kéo dài các sợi cơ ở tư thế ngồi, giảm đau và hạn chế tình trạng căng tức ở bắp chân.

• Ngồi trên sàn, hai chân duỗi thẳng ra phía trước, giữ lưng thẳng
• Sử dụng dây tập hoặc khăn vòng qua bàn chân và các ngón chân, hai tay nắm chặt hai đầu khăn
• Nhẹ nhàng kéo khăn về hướng thân mình, các ngón chân uốn cong, giữ chân và đầu gối thẳng
• Giữ nguyên tư thế này trong 30 giây
• Trở về tư thế cũ, nghỉ ngơi 30 giây
• Lặp lại động tác 3 lần. Nên thực hiện cho mỗi chân.

Bài tập nhón chân

Bài tập nhón chân rất tốt cho những người bị căng cơ bắp chân. Bài tập này có tác dụng kéo dài và tăng cường bắp chân. Đồng thời giảm đau, cải thiện tính linh hoạt và sức mạnh.

• Đứng trên mép của một chiếc ghế đẩu với nửa bàn chân trước và các ngón chân, gót chân thõng ra sau mép ghế (lưu ý đặt ghế chắc chắn để tránh ngã)
• Từ từ nhón chân lên, giữ thăng bằng trên các ngón chân, giữ trong 2 nhịp thở
• Hạ lưng và gót chân xuống sao cho gót chân hạ xuống dưới bóng của bàn chân
• Lặp lại liên tục 10 lần.

4. Vật lý trị liệu

Nếu căng cơ bắp chân kinh niên, người bệnh nên thử vật lý trị liệu để giảm nhẹ tình trạng và ngăn ngừa các triệu chứng tái phát. Tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng của tình trạng căng cơ, chuyên gia vật lý trị liệu có thể hướng dẫn bạn một số bài tập giãn cơ kết hợp với những phương điều trị khác (tùy chỉnh). Điều này giúp ngăn ngừa căng cơ bắp chân tái phát. Đồng thời chữa khỏi các triệu chứng từ đau đến mất cân bằng cơ.

5. Liệu pháp xoa bóp

Xoa bóp cũng mang đến nhiều lợi ích trong việc ngăn ngừa và giảm nhẹ tình trạng căng cơ bắp chân. Lực tác động từ bàn tay có thể giúp điều khiển, thư giãn các mô mềm và cơ của cơ thể, giảm đau và giảm căng cơ. Đồng thời ngăn ngừa và xoa dịu nhanh chuột rút cơ.

Ngoài ra liệu pháp xoa bóp còn có tác dụng kích thích lưu thông máu, thư giãn các dây thần kinh và khớp xương, cải thiện khả năng vận động và ngăn tình trạng co thắt cơ tiếp diễn hoặc tái phát.

6. Phẫu thuật

Hiếm khi phương pháp phẫu thuật được áp dụng trong điều trị căng cơ bắp chân. Phương pháp này chỉ cần thiết cho trường hợp nặng, có rách cơ. Khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ tạo một vết mổ vừa đủ và tiến hành khâu lại hai đầu cơ.

Sau khi phẫu thuật điều trị, người bệnh sẽ được bó bột trong vài tuần để các cơ sợi cơ có thời gian liên kết và lành lại. Sau khi tháo bột, bệnh nhân có thể phải tiếp tục vật lý trị liệu để phục hồi chức năng.

Biện pháp phòng ngừa căng cơ bắp chân

Có nhiều biện pháp giúp ngăn ngừa tình trạng căng cơ bắp chân, bao gồm:

• Khởi động trước khi kéo căng cơ và tập thể dục: Bạn nên thực hiện những động tác kéo giãn nhẹ nhàng, đi bộ hoặc chạy bộ chậm trong vài phút trước khi kéo căng cơ và tập thể dục. Biện pháp này giúp máu huyết lưu thông, kéo dài các sợi cơ và tăng cường sự dẻo dai. Từ đó giúp vận động linh hoạt, tránh chấn thương.
• Thường xuyên kéo căng: Để giữ cho cơ bắp chân thư giãn và không bị đau, bận nên thường xuyên thực hiện những bài tập kéo căng.
• Giải lao thường xuyên: Không nên giữ cơ bắp chân căng thẳng quá mức. Nên luyện tập và vận động với cường độ thích hợp, thường xuyên nghỉ giải lao để các cơ được thư giãn. Điều này giúp hạn chế căng cơ bắp chân và chuột rút cơ.
• Tránh căng thẳng quá mức: Tránh tập thể dục quá sức hoặc đột ngột thực hiện những động tác làm tăng áp lực quá mức lên cơ. Bởi đây đều là nguyên nhân gây đau mỏi cơ và gây ra tình trạng căng tức ở bắp chân. Một số bộ môn thể thao có nhiều khả năng gây tổn thương bắp chân như bóng đá, quần vợt. Bởi những môn thể thao này đòi hỏi dừng, chuyển động hoặc rẽ đột ngột. Vì thế cần thận trọng khi chơi bóng đá, quần vợt…
• Mang giày phù hợp: Nên lựa chọn những đôi giày thích hợp, có đệm lót để hỗ trợ bàn chân và các cơ. Không nên mang những đôi giày thể thao cũ bị mòn vì chúng ít hỗ trợ cơ và khớp, tăng nguy cơ căng cơ bắp chân, đặc biệt biệt là những động viên chạy marathon, vận động viên nhảy cao/ nhảy xa, thể dục dụng cụ.
• Duy trì vận động và luyện tập: Nên duy trì thói quen vận động và luyện tập, không nên ngồi hoặc nằm lâu một chỗ. Bởi các nghiên cứu cho thấy, chuột rút cơ có thể bắt nguồn từ tình trạng không hoạt động và teo cơ. Điều này phổ biến ở những người trên 40 tuổi. Đối với nhân viên văn phòng hoặc những người làm công việc ít vận động, bạn nên thường xuyên nghỉ giải lao, tập giãn cơ, đứng lên và đi lại trong vài phút. Điều này giúp hạn chế tình trạng căng cơ bắp chân hiệu quả.
• Massage thường xuyên: Lực tác động của tay giúp các cơ được thư giãn, ngăn tình trạng căng thẳng quá mức dẫn đến căng cơ. Biện pháp này đặc biệt phù hợp với những người thường xuyên chơi thể thao hoặc vận động nhiều.
• Giữ đủ nước và ăn uống cân bằng: Bạn cần uống nhiều nước mỗi ngày kết hợp chế độ ăn uống cân bằng, giàu magie, kali và canxi. Điều này giúp giữ cho cơ và khớp xương chắc khỏe, tăng cường sự dẻo của các sợi cơ. Ngoài ra ăn uống đủ chất và lành mạnh còn đảm bảo các cơ (bao gồm cả bắp chân) nhận đủ chất dinh dưỡng. Từ đó giúp chúng hoạt động bình thường, phòng ngừa căng cơ bắp chân hiệu quả.

Căng cơ bắp chân là một chấn thương thường gặp, chủ yếu xảy ra do bắp chân căng thẳng quá mức. Điều này khiến người bệnh đau cơ và giảm khả năng vận động. Tuy nhiên nếu được điều trị sớm và đúng cách, các triệu chứng có thể nhanh chóng thuyên giảm sau vài ngày, hạn chế rách cơ. Do đó ngay khi các triệu chứng bắt đầu, người bệnh cần áp dụng những biện pháp chăm sóc phù hợp để cải thiện, ngăn biến chứng.

Tham khảo thêm:

• Tê Bắp Chân: Nguyên Nhân, Cách Chẩn Đoán Và Điều Trị
• Co Giật Cơ Bắp: Nguyên Nhân, Cách Chẩn Đoán và Điều Trị