Thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh: Nguyên nhân và điều trị

Thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh gây ra những cơn đau đớn, tê bì và suy giảm chức năng vận động, làm ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Bài viết này sẽ giúp bạn tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị hiệu quả từ cả y học hiện đại và y học cổ truyền, nhằm kiểm soát bệnh lý này một cách tối ưu​​.

Định nghĩa và phân loại thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh

Thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh là tình trạng đĩa đệm giữa các đốt sống bị lệch khỏi vị trí ban đầu, gây chèn ép dây thần kinh xung quanh. Đây là một dạng rối loạn xương khớp phổ biến, ảnh hưởng lớn đến chức năng vận động và cảm giác của cơ thể. Trong y học, tình trạng này được phân thành các nhóm chính như: thoát vị đĩa đệm cổ, ngực và thắt lưng, dựa trên vị trí tổn thương.

Mỗi nhóm có các đặc điểm và mức độ nghiêm trọng khác nhau. Thoát vị đĩa đệm thắt lưng thường gặp nhất, gây đau lưng dưới và lan xuống chân. Trong khi đó, thoát vị đĩa đệm cổ gây đau và tê lan đến vai và cánh tay.

Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh

Thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh gây ra nhiều triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào mức độ chèn ép và vị trí tổn thương. Một số biểu hiện phổ biến bao gồm:

• Đau nhức ở vùng bị ảnh hưởng, thường tăng khi vận động hoặc gắng sức.
• Tê bì hoặc cảm giác như kim châm ở các khu vực dây thần kinh bị chèn ép chi phối.
• Yếu cơ, làm giảm khả năng cầm nắm hoặc đi lại, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày.
• Đau lan dọc theo dây thần kinh, thường xảy ra ở cánh tay hoặc chân, tùy thuộc vào vị trí thoát vị.

Triệu chứng có thể tiến triển dần theo thời gian nếu không được can thiệp kịp thời, dẫn đến các biến chứng nặng nề như teo cơ hoặc rối loạn chức năng thần kinh.

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh

Thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, cả bên trong và bên ngoài cơ thể. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Thoái hóa tự nhiên của cột sống: Quá trình lão hóa làm mất đi độ đàn hồi và chắc chắn của đĩa đệm, khiến nó dễ bị rách hoặc trượt khỏi vị trí.
• Chấn thương cột sống: Các tác động mạnh như tai nạn, té ngã hoặc nâng vật nặng sai tư thế có thể làm tổn thương đĩa đệm.
• Làm việc sai tư thế: Ngồi hoặc đứng lâu trong tư thế không đúng, mang vác nặng thường xuyên cũng làm tăng áp lực lên cột sống.
• Di truyền: Một số người có cấu trúc cột sống yếu do di truyền, dễ dẫn đến thoát vị đĩa đệm.
• Bệnh lý cột sống: Các vấn đề như gai cột sống, hẹp ống sống hay cong vẹo cột sống tạo điều kiện thuận lợi cho thoát vị xảy ra.

Ai có nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh?

Một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn trong việc mắc phải tình trạng này, bao gồm:

• Người trung niên và cao tuổi: Quá trình thoái hóa tự nhiên của xương và đĩa đệm thường gặp ở lứa tuổi này.
• Người lao động nặng: Các công việc đòi hỏi sử dụng sức nhiều hoặc nâng vác thường xuyên làm tăng áp lực lên cột sống.
• Nhân viên văn phòng: Ngồi lâu một chỗ, ít vận động hoặc ngồi sai tư thế kéo dài ảnh hưởng đến sức khỏe cột sống.
• Người thừa cân hoặc béo phì: Trọng lượng cơ thể tăng cao làm tăng tải trọng lên cột sống, gây tổn thương đĩa đệm.
• Người có tiền sử chấn thương cột sống: Các chấn thương cũ không được điều trị triệt để là yếu tố nguy cơ lớn.
• Gia đình có người mắc bệnh tương tự: Di truyền cũng là yếu tố khiến nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Biến chứng của thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống:

• Đau mãn tính: Cơn đau kéo dài không chỉ làm suy giảm vận động mà còn ảnh hưởng đến giấc ngủ, tinh thần và sức khỏe tổng thể.
• Yếu hoặc teo cơ: Sự chèn ép dây thần kinh lâu dài làm giảm chức năng vận động, dẫn đến teo cơ và mất khả năng cử động ở các vùng liên quan.
• Rối loạn cảm giác: Tê bì, mất cảm giác hoặc thậm chí cảm giác bất thường như châm chích ở các chi thường xuyên xảy ra khi dây thần kinh bị tổn thương nặng.
• Rối loạn tiểu tiện và đại tiện: Một số trường hợp nghiêm trọng, thoát vị đĩa đệm có thể gây mất kiểm soát việc tiểu tiện và đại tiện, liên quan đến hội chứng chùm đuôi ngựa.
• Tàn phế vĩnh viễn: Nếu không điều trị, tổn thương dây thần kinh có thể trở nên không thể phục hồi, gây tàn phế nghiêm trọng.

Phương pháp chẩn đoán thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh cần dựa trên các kỹ thuật y khoa hiện đại và thăm khám kỹ lưỡng để đánh giá mức độ tổn thương:

• Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ đánh giá triệu chứng thông qua việc kiểm tra cảm giác, sức mạnh cơ bắp và phản xạ ở các chi.
• Chụp X-quang cột sống: Hình ảnh X-quang cung cấp thông tin về cấu trúc cột sống, giúp loại trừ các vấn đề như gãy xương hoặc dị tật bẩm sinh.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đây là phương pháp tối ưu giúp xác định rõ vị trí và mức độ thoát vị, cũng như ảnh hưởng của đĩa đệm lên dây thần kinh.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Phương pháp này giúp chi tiết hóa hình ảnh đĩa đệm và các mô mềm xung quanh.
• Xét nghiệm điện cơ (EMG): Được sử dụng để kiểm tra chức năng dẫn truyền tín hiệu của dây thần kinh, xác định mức độ tổn thương.

Khi nào cần gặp bác sĩ để điều trị thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh

Thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh có thể trở nên nghiêm trọng nếu không được thăm khám và điều trị kịp thời. Bạn nên đến gặp bác sĩ khi xuất hiện các dấu hiệu sau:

• Cơn đau kéo dài và không thuyên giảm: Nếu đau lưng hoặc đau chi không giảm sau khi nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc giảm đau, đó có thể là dấu hiệu nghiêm trọng.
• Tê bì hoặc yếu chi: Khi cảm giác tê bì hoặc yếu cơ làm ảnh hưởng đến khả năng vận động và sinh hoạt, cần được kiểm tra ngay.
• Rối loạn chức năng bàng quang hoặc ruột: Mất kiểm soát việc tiểu tiện hoặc đại tiện là dấu hiệu nguy hiểm, thường liên quan đến hội chứng chùm đuôi ngựa.
• Cơn đau lan tỏa: Nếu cơn đau từ lưng lan xuống chân hoặc từ cổ lan xuống tay, có thể dây thần kinh đang bị chèn ép nặng.
• Cảm giác mất kiểm soát ở chi: Khó khăn trong việc cầm nắm đồ vật, đứng vững hoặc đi lại cũng là triệu chứng cần sự can thiệp y tế.

Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh

Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh đòi hỏi sự chú trọng đến các thói quen và lối sống lành mạnh. Các biện pháp hữu ích bao gồm:

• Giữ tư thế đúng khi làm việc: Đảm bảo tư thế ngồi thẳng lưng, vai thả lỏng và chân đặt vuông góc với sàn. Hạn chế ngồi lâu một chỗ mà không vận động.
• Tập luyện thể dục đều đặn: Các bài tập tăng cường cơ lưng và cơ bụng giúp cột sống chắc khỏe hơn, giảm nguy cơ tổn thương đĩa đệm.
• Tránh nâng vật nặng sai cách: Khi nâng vật, nên gập gối thay vì gập lưng để tránh tăng áp lực lên cột sống.
• Kiểm soát cân nặng hợp lý: Duy trì trọng lượng cơ thể phù hợp giúp giảm tải trọng lên cột sống và ngăn ngừa thoái hóa đĩa đệm.
• Chế độ ăn uống cân đối: Bổ sung thực phẩm giàu canxi và vitamin D để hỗ trợ sức khỏe xương và đĩa đệm.
• Hạn chế các thói quen xấu: Tránh hút thuốc lá và tiêu thụ quá nhiều rượu bia, vì chúng có thể làm giảm lưu lượng máu đến đĩa đệm, khiến chúng dễ bị tổn thương.

Phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh

Việc điều trị thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và tình trạng cụ thể của từng người bệnh. Các phương pháp có thể bao gồm điều trị nội khoa, vật lý trị liệu hoặc can thiệp ngoại khoa.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Sử dụng thuốc là phương pháp phổ biến giúp giảm đau và cải thiện triệu chứng thoát vị đĩa đệm. Các nhóm thuốc được chỉ định bao gồm:

• Thuốc giảm đau không kê đơn: Paracetamol được sử dụng để giảm đau mức độ nhẹ đến trung bình, an toàn cho hầu hết người bệnh.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Các loại như ibuprofen hay naproxen giúp giảm đau và chống viêm hiệu quả, thường được sử dụng khi có hiện tượng viêm quanh vùng thoát vị.
• Thuốc giãn cơ: Mydocalm hoặc diazepam có tác dụng làm giảm căng cứng cơ, giảm đau do co thắt cơ liên quan đến tổn thương thần kinh.
• Thuốc giảm đau thần kinh: Pregabalin hoặc gabapentin thường được chỉ định cho các trường hợp đau do dây thần kinh bị chèn ép.

Vật lý trị liệu

Phương pháp vật lý trị liệu giúp cải thiện vận động và giảm áp lực lên dây thần kinh, hỗ trợ quá trình phục hồi. Các kỹ thuật thường được áp dụng bao gồm:

• Xoa bóp và kéo giãn cột sống: Giảm áp lực lên đĩa đệm bị chèn ép, đồng thời tăng cường lưu thông máu tại vùng tổn thương.
• Điện trị liệu và nhiệt trị liệu: Sử dụng sóng điện hoặc nhiệt để giảm đau, thư giãn cơ và kích thích phục hồi dây thần kinh.
• Bài tập chuyên biệt: Hướng dẫn người bệnh các bài tập tăng cường cơ lưng và cơ bụng để ổn định cột sống.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền mang lại hiệu quả trong việc cải thiện triệu chứng và hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm. Các phương pháp được ưa chuộng bao gồm:

• Châm cứu: Giúp giảm đau, thư giãn cơ và cải thiện tuần hoàn máu qua vùng cột sống bị tổn thương.
• Xoa bóp bấm huyệt: Tăng cường khả năng tự phục hồi của cơ thể, giảm triệu chứng đau mỏi hiệu quả.
• Dùng thảo dược: Các bài thuốc như độc hoạt tang ký sinh hoặc bổ trung ích khí giúp giảm đau, chống viêm và bồi bổ sức khỏe.

Phẫu thuật

Phẫu thuật được chỉ định khi các phương pháp điều trị bảo tồn không hiệu quả hoặc bệnh đã tiến triển nặng. Mục tiêu của phẫu thuật là giải phóng dây thần kinh bị chèn ép và tái tạo cấu trúc cột sống.

• Cắt bỏ đĩa đệm thoát vị: Loại bỏ phần đĩa đệm bị lệch ra khỏi vị trí, giảm áp lực lên dây thần kinh.
• Thay đĩa đệm nhân tạo: Được thực hiện để thay thế đĩa đệm bị tổn thương bằng một vật liệu nhân tạo, khôi phục chức năng vận động.
• Hàn xương cột sống: Kết nối hai hoặc nhiều đốt sống lại với nhau, giúp cố định và giảm đau ở vùng bị tổn thương.

Thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh cần được phát hiện sớm và điều trị kịp thời để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Lựa chọn phương pháp phù hợp không chỉ giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống lâu dài.