Lật Sơ Mi Cổ Chân Là Gì? Bao Lâu Khỏi? Cách Điều Trị

Lật sơ mi cổ chân là tình trạng chấn thương mặt ngoài cổ chân khiến các dây chằng bao quanh khớp bị tổn thương. Điều này gây ra những cơn đau cấp tính kèm theo biểu hiện sưng tấy và bầm tím lan rộng. Chấn thương thường xảy ra ở những người chơi thể thao, đặc biệt là những môn thể thao cần vận động mạnh như bóng rổ, bóng đá.

Lật sơ mi cổ chân là gì?

Lật sơ mi cổ chân còn được gọi là lật cổ chân. Đây là một tổn thương thường gặp thể hiện cho tình trạng chấn thương mặt ngoài cổ chân khiến các dây chằng bao quanh bị kéo căng quá mức, rách hoặc đứt. Khi thăm khám, tình trạng này được chẩn đoán là bong gân cổ chân.

Trong giai đoạn cấp tính, lật cổ chân khiến người bệnh đau đớn, sưng và bầm tím quanh khu vực tổn thương, hạn chế vận động. Ở những trường hợp không được điều trị sớm và đúng cách, người bệnh có thể gặp nhiều vấn đề mãn tính liên quan đến cổ chân.

Lật sơ mi cổ chân có thể xảy ra ở bất kỳ đối tượng nào. Tuy nhiên chấn thương thường phổ biến hơn ở những người chơi thể thao và người có chấn thương cổ chân trước đó.

Nguyên nhân gây lật sơ mi cổ chân

Lật sơ mi cổ chân xảy ra khi bàn chân uốn cong khiến mắt cá chân của bạn di chuyển và lệch khỏi vị trí bình thường của nó. Điều này làm các dây chằng bao quanh khớp cổ chân bị tổn thương nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây lật sơ mi cổ chân thường bao gồm:

• Chấn thương trong thể thao. Đặc biệt là những người chơi các môn thể thao vận động mạnh như tennis, bóng chuyền, bóng rổ, bóng đá… và khởi động không kỹ trước khi chơi.
• Té ngã cho trượt chân, mang giày cao gót, ngã xe…
• Tiếp đất với bàn chân uốn cong khi xoay người hoặc nhảy.
• Tập thể dục, đi bộ và chạy trên bề mặt gồ ghề, không bằng phẳng.
• Một người tiếp đất hoặc bước lên bàn chân trong khi sinh hoạt hoặc chơi thể thao.
• Đặt chân sai cách khi bước lên hoặc bước xuống, chạy hoặc làm những công việc hàng ngày.
• Bước lên cái lỗ hoặc một bề mặt không bằng phẳng.

Yếu tố rủi ro

Những yếu tố dưới đây có thể làm tăng nguy cơ lật sơ mi cổ chân:

• Mắt cá chân cứng hoặc yếu do chấn thương trước đó
• Mang giày không vừa vặn, mang giày cao gót hoặc giày không phù hợp với hoạt động
• Có vấn đề về thăng bằng
• Thường xuyên chơi những môn thể thao cần vận động mạnh
• Phụ nữ, thanh thiếu niên và trẻ em

Dấu hiệu và triệu chứng của lật sơ mi cổ chân

Dưới đây là những dấu hiệu và triệu chứng của lật sơ mi cổ chân trong giai đoạn cấp tính:

• Đau: Đau do lật khớp cổ chân thường nghiêm trọng và đột ngột, khiến người bệnh không thể tiếp tục những hoạt động đang thực hiện. Bệnh nhân đau nhiều hơn khi chịu lực lên chân tổn thương.
• Sưng: Dây chằng tổn thương khiến khiến khu vực quanh mắt cá chân bị thương sưng to và cứng.
• Bầm tím: Vết bầm tím thường xuất hiện từ vài phút đến vài giờ và nhanh chóng lan rộng xuống bàn chân.
• Hạn chế vận động: Đau và sưng nề làm hạn chế vận động ở cổ chân.
• Mềm mại: Có cảm giác mềm mại khi sờ vào vùng tổn thương.
• Đỏ và ấm: Chấn thương khiến máu chảy đến khu vực tổn thương nhiều hơn. Điều này gây đỏ và ấm khi sờ.
• Khớp không ổn định: Dây chằng bị rách hoàn toàn làm mất tính ổn định của khớp.

Nếu chấn thương nặng và không điều trị đúng cách, người bệnh có thể gặp nhiều vấn đề mãn tính liên quan đến cổ chân. Cụ thể:

• Đau dai dẳng
• Mất vững khớp cổ chân mãn tính

Các dạng lật sơ mi cổ chân

Có hai dạng lật sơ mi chân gồm:

• Lật bên trong cổ chân: Tình trạng này xảy ra khi bàn chân quay vào trong khi chấn thương. Từ đó khiến các dây chằng bên ngoài (như dây chằng sên – mác trước…) bị kéo giãn quá mức và rách/ đứt. Ở trường hợp nặng, đứt dây chằng cấp độ 2 hoặc 3, tổn thương có xu hướng tiến triển, khớp cổ chân mất vững mạn tính.
• Lật ngoài cổ chân: Tình trạng này xảy ra khi bàn chân xoay ra phía ngoài khi chấn thương. Khi bị tác động với một lực mạnh, mắt cá chân trong sẽ gãy, thường không kèm theo đứt dây chằng.

Phân loại mức độ lật sơ mi cổ chân

Dựa vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng, chân bị lật sơ mi được phân thành ba loại, bao gồm:

• Nhẹ (độ I): Sau chấn thương, dây chằng bị kéo căng nhưng không rách. Bệnh nhân bị cứng khớp và đau. Mắt cá chân vẫn ổn định.
• Trung bình (cấp II): Lật sơ mi cổ chân khiến một hoặc nhiều dây chằng quanh cổ chân bị rách một phần. Mắt cá chân không hoàn toàn ổn định, phạm vi chuyển động bị hạn chế. Vùng tổn thương có dấu hiệu sưng và đau ở mức vừa phải.
• Nặng (độ III): Chấn thương khiến mắt cá chân không ổn định, một hoặc nhiều dây chằng quanh khớp bị rách hoàn toàn. Người bệnh không thể cử động được và bị đau rất nhiều.

Biến chứng của lật sơ mi cổ chân

Những vấn đề nghiêm trọng khác có thể phát triển theo thời gian nếu người bệnh không điều trị lật sơ mi cổ chân, cố gắng làm quá nhiều hoặc vận động trước khi vết thương lành hẳn, chấn thương nhiều lần. Dưới đây là những biến chứng có thể gặp:

• Đau khớp mãn tính
• Mất vững khớp cổ chân
• Viêm khớp
• Hạn chế hoặc mất phạm vi chuyển động
• Thay đổi dáng đi khiến mắt cá chân còn lại bị tổn thương

Lật sơ mi cổ chân bao lâu khỏi?

Lật sơ mi cổ chân bao lâu khỏi còn phụ thuộc vào mức độ tổn thương (kéo căng/ rách/ đứt dây chằng), cách điều trị và phục hồi chức năng. Thông thường, những trường hợp nhẹ mất từ 3 – 5 tuần để kiểm soát triệu chứng và từ 2 – 3 tháng để khớp cổ chân phục hồi hoàn toàn sau chấn thương.

Ở những trường hợp nghiêm trọng hơn, có rách/ đứt dây chằng, người bệnh mất 3 – 6 tháng để điều trị và tập phục hồi chức năng, mất từ 2 – 3 tháng để triệu chứng được kiểm soát và 6 – 8 tháng để khớp cổ chân phục hồi hoàn toàn.

Chẩn đoán lật sơ mi cổ chân

Trong khi thăm khám, bác sĩ thường quan sát để kiểm tra những tổn thương bên ngoài. Sau đó ấn nhẹ quanh vùng tổn thương để tìm điểm đau và dây chẳng bị tổn thương.

Bác sĩ có thể xoay bàn chân và cổ chân theo nhiều hướng khác nhau để kiểm tra phạm vi chuyển động. Đồng thời xác định bất thường khi di chuyển và những yếu tố làm nặng hơn mức độ đau. Ngoài ra chuyển động bàn chân và mắt cá chân còn giúp đảm bảo động mạch và dây thần kinh không bị tổn thương và tìm hiểu xương bị ảnh hưởng.

Sau khám lâm sàng, một số xét nghiệm hình ảnh có thể được chỉ định để tìm hiểu rõ hơn về chấn thương. Bao gồm:

• Chụp X-quang: Bệnh nhân được chụp X-quang để kiểm tra tình trạng gãy xương sau chấn thương.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Nếu lật sơ mi cổ chân gây ra những tổn thương nghiêm trọng, chụp cộng hưởng từ có thể được chỉ định. Kỹ thuật này cho phép bác sĩ kiểm tra cấu trúc khớp và các mô mềm xung quanh. Từ đó xác định dây chằng bị rách, xương vụn, sụn bị hư hỏng và nhiều vấn đề khác.
• Siêu âm: Siêu âm giúp tạo ra hình ảnh rõ nét về các dây chằng quanh khu vực tổn thương. Điều này giúp nhận biết dây chằng trong như thế nào khi di chuyển bàn chân và mắt cá chân.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Chụp cắt lớp vi tính tạo ra hình ảnh chi tiết về xương. Kỹ thuật này giúp bác sĩ dễ dàng tìm kiếm và đánh giá những tổn thương sâu và tiềm ẩn.

Cách trị lật sơ mi cổ chân

Điều quan trọng trong điều trị và phục hồi lật sơ mi cổ chân là xử lý chấn thương sớm và điều trị đúng cách, dừng mọi hoạt động ngay khi bị chấn thương, chườm lạnh kết hợp băng ép cổ chân và nâng cao. Đối với trường hợp nặng, bệnh nhân cần di chuyển nhanh đến bệnh viện sau sơ cứu để được hướng dẫn những bước điều trị tiếp theo.

1. Cách xử lý và chăm sóc lật sơ mi cổ chân

Phương pháp RICE được khuyên dùng cho tất cả các trường hợp bị lật sơ mi cổ chân. Phương pháp này có thể giúp xử lý tốt những tổn thương ban đầu, kiểm soát triệu chứng và tạo điều kiện cho tổn thương được chữa lành.

• Nghỉ ngơi

Nghỉ ngơi giúp bạn giảm căng thẳng cho các mô bị viêm và tổn thương, tránh tổn thương mắt cá chân tái diễn hoặc nghiêm trọng hơn. Ngoài ra biện pháp này còn giúp ổn định khớp, giảm độ nhạy cảm và giảm đau hiệu quả. Trong khi nghỉ ngơi, người bệnh nên dùng nẹp hỗ trợ để loại bỏ áp lực ra khỏi khớp.

• Chườm lạnh

Chườm lạnh được đánh giá là biện pháp xử lý tật sơ mi cổ chân tốt nhất. Đặt túi đá lạnh vào mắt cá chân của bạn giúp giảm lưu lượng máu đến vùng tổn thương, giảm ấm, đỏ và sưng tấy. Ngoài ra biện pháp này còn có tác dụng phòng ngừa tình trạng viêm nhiễm và giảm đau sau chấn thương.

Chườm lạnh nên được thực hiện nhanh chóng sau khi tổn thương xuất hiện để đạt hiệu quả tối ưu nhất. Khi thực hiện, bạn cần bọc đá lạnh hoặc rau củ đông lạnh trong một mảnh vải hoặc khăn lông, sau đó đặt lên vùng đau. Giữ túi chườm trong 20 phút, lặp lại 3 lần mỗi ngày, liên tục 3 ngày.

• Nén

Nén giúp giảm sưng và giữ cho khớp cổ chân được ổn định, hạn chế những cử động không cần thiết dẫn đến đau hoặc khiến tổn thương dây chằng thêm nghiêm trọng. Khi thực hiện, bạn cần dùng băng thun hoặc gạc quấn quanh khớp cổ chân, luôn bắt đầu ở điểm xa tim nhất. Lưu ý không quấn chặt quá mức để tránh ngăn cản dòng máu đến cổ chân và bàn chân của bạn.

• Nâng cao

Sau lật sơ mi cổ chân, người bệnh cần giữ vùng bị thương cao hơn tim (khi ngồi trên ghế tựa hoặc nằm) để giúp giảm sưng và đau do chấn thương.

2. Điều trị y tế

Nếu tình trạng lật sơ mi cổ chân của bạn nghiêm trọng hoặc không tốt hơn sau 3 – 5 ngày chăm sóc tại nhà, người bệnh nên tìm gặp bác sĩ để được khám và điều trị y tế. Dựa vào mức độ nghiêm trọng của tổn thương, một số phương pháp dưới đây sẽ được chỉ định:

• Dùng thuốc

Hầu hết bệnh nhân bị lật sơ mi cổ chân có đáp ứng tốt với thuốc giảm đau không kê đơn, các triệu chứng thường thuyên giảm nhanh sau 2 – 3 liều dùng thuốc. Các thuốc được dùng phổ biến gồm:

• • Acetaminophen: Thuốc Acetaminophen giúp giảm đau cho trường hợp nhẹ.
  • Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Dùng thuốc chống viêm không steroid giúp chống viêm, chống sưng tấy và giảm đau. Thuốc phù hợp với bệnh nhân bị lật khớp cổ chân có cơn đau vừa. Trong nhóm thuốc này, Naproxen và Ibuprofen được sử dụng phổ biến nhất và có tác dụng với hầu hết mọi người.

Các thuốc giảm đau không kê đơn có thể được dùng trong giai đoạn xử lý và chăm sóc tại nhà cho người bị đau nhiều và dai dẳng. Tuy nhiên bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc xem thông tin về thuốc để sử dụng thuốc hiệu quả và an toàn.

• Cố định

Sau khi thăm khám, người bệnh có thể được bó bột ngắn hoặc dùng nẹp để ổn định khớp và giữ cho mắt cá chân của bạn được yên. Biện pháp này có tác dụng giảm đau, tránh những tổn thương bên trong tiến triển.

Trong khi cố định cổ chân bị thương, người bệnh nên chườm lạnh và nâng cao chân để giảm sưng đau hiệu quả. Ngoài ra người bệnh có thể sử dụng nạng khi di chuyển để giữ trọng lượng ra khỏi khớp tổn thương.

Thời gian dùng nẹp và bó bột cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ. Không nên tháo bột quá sớm vì có thể làm ảnh hưởng đến khả năng phục hồi.

• Vật lý trị liệu

Nếu lật sơ mi cổ chân gây ra những tổn thương nhẹ, người bệnh cần tái khám sau điều trị 1 – 2 tuần để chắc chắn rằng tổn thương đang hồi phục tốt. Đồng thời thiết lập chương trình vật lý trị liệu theo hướng dẫn của bác sĩ để tăng sức mạnh và cải thiện sự dẻo dai.

Vật lý trị liệu có tác dụng tăng cường sức mạnh, sự dẻo dai và tính linh hoạt cho khớp tổn thương. Đồng thời hạn chế tình trạng cứng khớp và ngăn những vấn đề mãn tính do lật khớp cổ chân gây ra. Tùy thuộc vào tình trạng và tốc độ phục hồi, người bệnh có thể được thực hiện những bài tập dưới đây:

• • Bài tập liên quan đến phạm vi chuyển động như cử động mắt cá chân không có lực cản.
  • Bài tập tăng cường sức mạnh cho cơ, dây chằng và gân ở hai bên, phía trước và phía sau của bàn chân, cẳng chân.
  • Bài tập tăng cử động và cải thiện sức mạnh dưới nước.
  • Bài tập cải thiện khả năng giữ thăng bằng như đứng với một chân chống.
  • Bài tập cải thiện sức bền và sự nhanh nhẹn của khớp tổn thương.
• Phẫu thuật

Những trường hợp bong gân cổ chân nhẹ và trung bình thường không cần phẫu thuật điều trị. Thông thường phương pháp phẫu thuật chỉ được áp dụng cho những trường hợp sau:

• • Bong gân cổ chân nghiêm trọng, dây chằng bị rách toàn phần
  • Khớp cổ chân mất vững, người bệnh có nguy cơ lật sơ mi cổ chân lần nữa
  • Có mảnh xương vụn trong khớp cổ chân
  • Bệnh nhân không đáp ứng với các phương pháp điều trị nội khoa.

Dựa vào mức độ nghiêm trọng, người bệnh có thể được phẫu thuật nội soi để loại bỏ mảnh xương vụn, sụn lỏng lẻo. Hoặc bệnh nhân được phẫu thuật mở để tái tạo dây chằng bị đứt bằng cách dùng chỉ khâu hoặc ghép mô tự thân.

Những điều cần thực hiện sau phẫu thuật điều trị:

• • Bất động cổ chân: Sau phẫu thuật, người bệnh được băng bột để bất động cổ chân bị tổn thương. Ngoài ra người bệnh được dùng nạng để tránh giữ trọng lượng ở chân tổn thương. Sau khi tổn thương bên trong lành lại, người bệnh được tháo băng bột, tập vật lý trị liệu phục hồi chức năng.
  • Phục hồi chức năng: Đây là bước quan trọng cho phép cổ chân của bạn phục hồi hoàn toàn. Tùy thuộc vào tốc độ phục hồi, người bệnh sẽ được hướng dẫn các bài tập thích hợp trong vài tuần hoặc vài tháng.

Phòng ngừa lật sơ mi cổ chân

Để ngăn ngừa chân bị lật sơ mi, bạn nên áp dụng một số biện pháp phòng ngừa dưới đây:

• Nếu cảm thấy đau hoặc mỏi ở cổ chân, bạn nên dừng hoạt động đang thực hiện để tránh chấn thương.
• Nên xoa bóp bàn chân, cổ chân và cẳng chân sau khi chơi thể thao để dây chằng, cơ, gân và khớp xương được thư giãn, tránh căng thẳng quá mức.
• Thường xuyên thực hiện những bài tập tăng cường sức mạnh để giữ cho mắt cá chân linh hoạt và mạnh mẽ.
• Mang giày vừa vặn và phù hợp cho một hoạt động. Cụ thể như mang giày chơi bóng rổ đế cao giúp hỗ trợ và bảo vệ mắt cá chân của bạn khi chơi bóng.
• Hạn chế mang giày cao gót để tránh té ngã dẫn đến lật sơ mi cổ chân.
• Nên dùng băng thun bó quanh mắt cá chân yếu khi chơi thể thao hoặc sinh hoạt để bảo vệ và hỗ trợ thêm, giảm nguy cơ tổn thương.
• Không nên chơi những môn thể thao tiếp xúc hoặc cần vận động mạnh, uốn cong cổ chân quá tầm khi mắt cá chân yếu và không ổn định do chấn thương trước đó.
• Đảm bảo sinh hoạt và chơi thể thao ở những nơi có bề mặt bằng phẳng, không có bất kỳ chướng ngại vật hay lỗ hổng nào.
• Loại bỏ chướng ngại vật và những mối nguy khác ở ngoài sân và trong nhà của bạn để tránh té ngã.
• Luôn luôn khởi động kỹ trước khi chơi thể thao để tăng lưu thông máu, giúp khớp cổ chân linh hoạt và giảm chấn thương.

Lật sơ mi cổ chân có thể khiến dây chằng bị tổn thương nặng, gây đau đớn, sưng, bầm tím và giảm phạm vi chuyển động. Tuy nhiên tình trạng này có thể được kiểm soát nếu sớm xử lý và điều trị đúng cách. Do đó người bệnh nên thăm khám, xử lý và điều trị theo hướng dẫn khi chấn thương xảy ra.

Tham khảo thêm:

• Đau Cổ Chân Khi Đi Bộ, Chạy Bộ Nhiều và Cách Xử Lý
• Trẹo Chân – Bong Gân, Sưng và Cách Chữa Nhanh Khỏi
• Trật Khớp Cổ Chân: Nguyên Nhân, Cách Xử Lý, Điều Trị