Đứt Gân Cơ Nhị Đầu Là Gì? Cách Điều Trị, Phục Hồi

Đứt gân cơ nhị đầu là tình trạng đứt một phần hoặc toàn phần gân của cơ nhị đầu. Tình trạng này có thể làm ảnh hưởng đến gân xa (ở vai) hoặc gân gần (ở khuỷu tay). Chấn thương khiến vùng ảnh hưởng đau nhức đột ngột, yếu cánh tay, sưng tấy và xuất hiện vết bầm lan rộng.

Đứt gân cơ nhị đầu là gì?

Đứt gân cơ nhị đầu một chấn thương ở tay thường gặp, thể hiện cho tình trạng gân của cơ nhị đầu bị đứt hoàn toàn hoặc một phần. Tình trạng này có thể làm ảnh hưởng đến gân xa, gân gần hoặc cả hai, ảnh hưởng đến một hoặc chỉ hai tay. Tuy nhiên chấn thương ở gân cơ nhị đầu thường chỉ xảy ra ở một bên cánh tay.

Gân cơ nhị đầu là một dải mô bền chắc gắn cơ bắp tay với xương, gồm hai gân. Trong đó gân trên gắn cơ bắp tay với xương ở vai, gân dưới nối cơ bắp tay với khuỷu tay. Nếu gân cơ nhị đầu bị đứt hoặc rách, người bệnh có thể bị đau, mất sức ở chi trên, sưng tấy và bầm tím.

Đứt gân cơ nhị đầu thường xảy ra khi té ngã, có lực tác động mạnh khiến khuỷu tay bị ép thẳng trong khi chống lại lực cản. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, bệnh nhân có thể được phẫu thuật hoặc điều trị nội khoa.

Phân loại đứt gân cơ nhị đầu

Phân loại chấn thương như sau:

1. Phân loại dựa vào vị trí

Đứt gân cơ nhị đầu được phân thành 2 loại dựa trên vị trí bị thương, bao gồm đứt gân cơ nhị đầu ở khuỷu tay và ở vai.

• Đứt gân cơ nhị đầu ở khuỷu tay

Chấn thương này xảy ra khi gân nối cơ bắp tay với khuỷu tay bị đứt hoặc rách. Đứt gân cơ nhị đầu ở khuỷu tay không phổ biến, chủ yếu xảy ra do chấn thương đột ngột, cánh tay bị ép thẳng trong khi chống lại lực cản. Sau chấn thương bệnh nhân bị đau kèm theo yếu cánh tay.

• Đứt gân cơ nhị đầu ở vai

Đứt gân cơ nhị đầu ở vai xảy ra khi gân nối cơ bắp tay với xương ở vai bị đứt hoặc rách. Chấn thương này khiến người bệnh mất sức ở cánh tay, khó nâng cao tay, đau lan rộng, khó xoay cánh tay

Rách gân bắp tay quanh vai thường nhẹ, bệnh nhân có thể tiếp tục hoạt động ở mức độ cao. Bên cạnh đó các triệu chứng cũng dễ dàng được kiểm soát bằng các biện pháp đơn giản. Những trường hợp nặng hơn cần phẫu thuật sửa chữa để phục hồi.

2. Phân loại dựa vào mức độ tổn thương

Chấn thương này cũng được phân loại dựa trên mức độ tổn thương, bao gồm:

• Đứt một phần gân (rách): Những vết rách có kích thước nhỏ làm tổn thương mô mềm. Tuy nhiên không làm đứt hoàn toàn gân.
• Đứt hoàn toàn: Một vết rách lớn khiến gân bị đứt hoàn toàn, rời khỏi điểm gắn tại xương.

Trong hầu hết các trường hợp, bệnh nhân bị đứt gân cơ nhị đầu hoàn toàn. Lúc này toàn bộ cơ bắp tay bị tách ra khỏi xương, kéo về phía vai hoặc khuỷu tay.

Dấu hiệu nhận biết đứt gân cơ nhị đầu

Những triệu chứng và dấu hiệu nhận biết đứt gân cơ nhị đầu:

Triệu chứng chung

• Có tiếng bốp ở khuỷu tay hoặc ở vai khi bị đứt gân
• Đau nhức
• Sưng tấy
• Bầm tím
• Yếu chi
• Giảm khả năng vận động và phạm vi.

Triệu chứng đứt gân ở khuỷu tay

• Đau khuỷu tay và lan rộng. Đau đớn đột ngột và dữ dội trong thời gian đầu. Cơn đau có thể thuyên giảm sau 1 hoặc 2 tuần
• Sưng tấy ở phía trước của khuỷu tay
• Xuất hiện vết bầm ở khuỷu tay và cẳng tay
• Yếu chi trên, đặc biệt là khi nâng cao tay, uốn cong khuỷu tay, vặn cánh tay
• Phồng ở vị trí có cơ bắp co rút lại (phần trên của cánh tay)
• Nhìn thấy một khoảng trống ở phía trước của khuỷu tay do gân bị đứt lệch khỏi vị trí giải phẫu.

Triệu chứng đứt gân ở vai

• Đau vai và cánh tay trên. Đau nhói đột ngột, đau có xu hướng lan rộng
• Đau lan xuống lòng bàn tay khi xoay mạnh cánh tay
• Co cứng ở bắp tay khi cố gắng sử dụng cánh tay
• Yếu ở vai và khuỷu tay
• Đau đớn hoặc mỏi ở khuỷu tay và vai
• Bầm tím từ giữa cánh tay lan xuống khuỷu tay
• Khó xoay lòng bàn tay xuống hoặc xoay lòng bàn tay trên
• Xuất hiện một số chỗ phồng ở cánh tay trên, ở vị trí gần khuỷu tay, vết bầm lõm gần vai hơn. Triệu chứng này xảy ra do gân bị rách không thể giữ và làm căng cơ bắp tay.

Nguyên nhân gây đứt gân cơ nhị đầu

Đứt gân cơ nhị đầu thường xảy ra do những nguyên nhân sau:

• Chấn thương:
  • Đứt gân cơ nhị đầu ở vai: Thường do nâng một vật quá nặng, ngã mạnh hoặc va đập vào cánh tay đang dang rộng.
  • Đứt gân cơ nhị đầu ở khuỷu tay: Thường do khuỷu tay bị ép thẳng trong khi chống lại lực cản. Cụ thể bệnh nhân cố gắng giữ cho cánh tay co khi nâng vật nặng nhưng sức nặng quá lớn kéo và ép cánh tay thẳng. Trong một số trường hợp, chấn thương xảy ra khi trọng tải nặng khiến khuỷu tay bị uốn cong.
• Thoái hóa: Trong nhiều trường hợp, vết rách ở gân cơ nhị đầu là kết quả của quá trình thoái hóa. Gân sờn rách và hao mòn theo thời gian. Điều này thường diễn ra nhanh và tồi tệ hơn lặp đi lặp lại một chuyển động của gân, sử dụng cơ bắp tay quá mức.
• Lạm dụng gân cơ nhị đầu: Không chỉ tăng tốc độ thoái hóa, lạm dụng gân cơ nhị đầu có thể làm phát sinh những vấn đề về vai và khuỷu tay, chẳng hạn như viêm gân. Điều này làm tăng áp lực cho gân cơ nhị đầu, gân yếu và dễ bị rách/ đứt.

Yếu tố nguy cơ

Những yếu tố làm tăng nguy cơ đứt gân cơ nhị đầu:

• Tuổi tác: Nguy cơ đứt gân tăng cao theo độ tuổi. Đây là kết quả của quá trình thoái hóa và hao mòn gân cốt theo thời gian. Ngoài ra chấn thương cũng phổ biến hơn ở nam giới trên 30 tuổi.
• Hút thuốc lá: Hàm lượng nicotin trong thuốc lá làm tăng tốc độ lão hóa và làm ảnh hưởng đến chất lượng của gân.
• Thuốc corticosteroid: Nguy cơ yếu cơ và gân thường tăng khi dùng thuốc corticosteroid dài ngày.
• Nâng vật nặng: Thường xuyên nâng vật quá nặng (chẳng hạn như cử tạ) gây ra sự hao mòn trên các gân.
• Hoạt động thể chất: Lặp đi lặp lại động tác mở rộng vai và khuỷu tay khi chơi quần vợt, bơi lội hay những hoạt động tương tự có thể làm hao mòn gân, tăng nguy cơ đứt/ rách.

Biến chứng đứt gân cơ nhị đầu

Đứt gân cơ nhị đầu thường lành lại hoàn toàn và không gây biến chứng nếu được điều trị tốt và phục hồi chức năng tích cực. Một số trường hợp có thể gặp biến chứng sau điều trị. Điều này thường do chậm trễ trong quá trình phục hồi, đa chấn thương.

Một số biến chứng thường gặp gồm:

• Đứt gân tái diễn
• Yếu cánh tay
• Hạn chế vận động
• Teo cơ
• Đau dài ngày

Chẩn đoán đứt gân cơ nhị đầu

Chẩn đoán đứt gân cơ nhị đầu gồm những quy trình:

1. Khám lâm sàng

Để chẩn đoán đứt gân cơ nhị đầu, trước tiên bệnh nhân được kiểm tra bệnh sử, chấn thương gần đây và các triệu chứng, đánh giá mức độ và xác định thời điểm đau. Bác sĩ cũng tiến hành quan sát, kiểm tra vùng bị ảnh hưởng, vết bầm, mức độ sưng và phồng lên ở vùng ảnh hưởng

Sau đó bệnh nhân được yêu cầu nâng tay, co, duỗi, nâng tay với vật để kiểm tra sức mạnh và phạm vi chuyển động. Ở bệnh nhân bị đứt gân cơ nhị đầu, chi thường yếu và không thể thực hiện một số chuyển động nhất định.

Rạn vỡ một phần gân cơ nhị đầu thường ít rõ ràng hơn. Để chẩn đoán tình trạng, bệnh nhân được yêu cầu gập cánh tay kết hợp siết chặt cơ bắp tay. Đau khi dùng cơ bắp tay là triệu chứng của rách một phần gân cơ nhị đầu.

2. Thử nghiệm Hook

Thử nghiệm Hook có độ đặc hiệu và độ nhạy cảm cao trong chẩn đoán đứt gân cơ nhị đầu ở khuỷu tay. Thử nghiệm này cho phép bác sĩ kiểm tra hoạt động của cơ, độ căng của gân. Đồng thời xác định gân cơ nhị đầu còn nguyên vẹn hay không.

Thực hiện thử nghiệm

• Bệnh nhân đứng hoặc ngồi, chủ động gập khuỷu tay tạo góc 90 độ, cẳng tay nằm ngửa
• Dùng ngón trỏ cố gắng móc vào vị trí dưới gần cơ nhị đầu, đưa ngón tay về phía bên của hố trước cơ.

Kết quả

• Nếu gân bình thường: Dễ dàng đưa ngón tay vào bên dưới khoảng 1cm hoặc đến tận khớp khuỷu tay, kéo mạnh gân về phía trước không bị đau.
• Nếu gân bị thương: Không thể móc ngón tay trỏ vào bên dưới gân hoặc đau nhiều khi kéo gân nguyên vẹn về phía trước (rách một phần).

Ngoài ra thử nghiệm Luderton, kiểm tra bóp bắp tay… cũng có thể được thực hiện để đánh giá tình trạng.

3. Khám cận lâm sàng

Một số xét nghiệm bổ sung được chỉ định để xác định chẩn đoán hoặc đánh giá rõ hơn về tình trạng. Các xét nghiệm thường được thực hiện gồm:

• Siêu âm gân cơ: Hình ảnh siêu âm cho phép bác sĩ kiểm tra gân, cơ bị thương. Đồng thời xác định tình trạng co rút của cơ bắp tay do gân nhị đầu bị đứt hoặc không đủ khả năng giữ cơ căng.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Chụp cộng hưởng từ sử dụng từ trường mạnh tạo ra hình ảnh chi tiết hơn về các mô mềm quanh vùng bị thương. Điều này có thể cho thấy gân cơ nhị đầu bị rách một phần hoặc rách hoàn toàn. Đồng thời đánh giá những tổn thương đi kèm (nếu có).
• Chụp X-quang: Hình ảnh X-quang không hiển thị các mô mềm, chẳng như cơ bắp tay và gân. Tuy nhiên kỹ thuật này mang đến nhiều lợi ích trong việc loại trừ những vấn đề liên quan đến đau khuỷu tay và đau vai, chẳng hạn như gãy tay, gãy xương đòn ở đầu gần với vai.

Điều trị đứt gân cơ nhị đầu

Tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng và điều kiện sức khỏe, bệnh nhân có thể được điều trị không phẫu thuật hoặc phẫu thuật.

1. Điều trị không phẫu thuật

Điều trị không phẫu thuật đứt gân cơ nhị đầu chỉ được cân nhắc cho những trường hợp sau:

• Tổn thương nhẹ
• Người lớn tuổi và ít hoạt động
• Chấn thương xảy ra ở bên tay không lành lặn, bệnh nhân chịu đựng được việc cánh tay không có đầy đủ chức năng
• Bệnh nhân có vấn đề y tế khiến biến chứng tăng cao hơn khi phẫu thuật.

Những lựa chọn điều trị không phẫu thuật thường tập trung vào mục đích duy trì chức năng của cánh tay (càng nhiều chức năng càng tốt) và giảm đau. Những lựa chọn thường bao gồm:

• Nghỉ ngơi

Bệnh nhân dành nhiều thời gian nghỉ ngơi, tạo điều kiện cho gân cơ nhị đầu lành lại. Tránh những hoạt động trên cao và khuân vác vật nặng để hạn chế sưng và đau thêm tồi tệ. Ngoài ra bệnh nhân được khuyên đeo đai địu giữ yên cánh tay trong thời gian ngắn. Thiết bị này có thể giúp bạn cố định, tránh di chuyển cánh tay quá nhiều.

• Chườm đá

Mỗi lần chườm đá vào vùng bị đau 20 phút, cách 2 – 4 tiếng để giảm sưng và đau. Biện pháp này cũng giúp chống viêm và giảm máu bầm ứ tại vùng bị thương. Lưu ý không chườm đá trực tiếp lên da.

• Dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAID)

Sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như Naproxen, Ibuprofen hoặc Aspirin có thể ngăn viêm ở vùng bị thương (viêm gân). Đồng thời giảm đau và hạn chế sưng tấy do đứt gân cơ nhị đầu. Thông thường NSAID được dùng từ 5 – 7 ngày tùy theo tình trạng. Nếu triệu chứng không giảm, bác sĩ có thể kê một loại thuốc giảm đau mạnh hơn.

• Vật lý trị liệu

Để phục hồi chức năng, bệnh nhân được yêu cầu vật lý trị liệu sớm (khoảng 2 tuần sau chấn thương, khi sưng và đau giảm). Trong điều trị không phẫu thuật, bệnh nhân chủ yếu được thực hiện những bài tập linh hoạt, kéo giãn nhẹ nhàng và tăng cường cơ bắp.

Tập vật lý trị liệu giúp tăng cường các cơ xung quanh, phục hồi sức mạnh và chuyển động cho khuỷu tay và vai. Đồng thời giúp bệnh nhân phối hợp nhịp nhàng và linh động hơn. Ngoài ra các bài tập còn có tác dụng kiểm soát cơn đau, ngăn tổn thương gân tái diễn.

2. Điều trị phẫu thuật

Ở trường hợp nặng, đau do đứt gân cơ nhị đầu thường giảm nhẹ và tự khỏi theo thời gian. Tuy nhiên yếu chi và biến dạng ở tay do đứt gân hầu như không giảm. Để lấy lại chức năng và toàn bộ sức mạnh, bệnh nhân được khuyên phẫu thuật sửa chữa gân, gắn gân vào xương.

Phẫu thuật sửa chữa gân thường được thực hiện sau chấn thương từ 1 – 2 tuần. Sau thời gian này, cơ bắp tay và gân bị sẹo và ngắn lại, không thể phục hồi chức năng cánh tay bằng phẫu thuật. Ngoài ra những lựa chọn khác cho người bị đứt gân cơ nhị đầu phẫu thuật muộn thường phức tạp và ít thành công hơn.

Thủ tục

Trong khi phẫu thuật sửa chữa gân cơ nhị đầu, bác sĩ tạo một vết rạch ở vùng bị thương. Ở khuỷu tay, một vết rạch lớn có thể được tạo ở mặt trong của khuỷu tay hoặc các vết rạch nhỏ được tạo ở mặt sau và mặt trước của khuỷu tay.

Bác sĩ tiến hành nối gân qua các lỗ được khoan trên xương bằng mũi khâu. Trong một số trường hợp, neo khâu (kim loại nhỏ) được cấy ghép để gắn gân vào xương. Các phương pháp được lựa chọn dựa trên tình trạng và lợi ích đi kèm.

Biến chứng

Phẫu thuật sửa chữa gân cơ nhị đầu có thể gây biến chứng nhưng thường hiếm gặp và chỉ tạm thời. Cụ thể:

• Tổn thương thần kinh và mô lân cận
• Nhiễm trùng vết thương
• Xuất huyết
• Xuất hiện cục máu đông
• Đau tiếp diễn
• Huyết khối tĩnh mạch sâu
• Tê hoặc/ và yếu ở cẳng tay
• Xương mới phát triển quanh vị trí gân bám làm giảm cử động hoặc tăng khả năng xoay cẳng tay. Cần phẫu thuật để điều chỉnh
• Gân của cơ bắp tay bị đứt lại sau khi sửa chữa và lành lại hoàn toàn (hiếm gặp)

Để tăng hiệu quả và ngăn ngừa biến chứng sau phẫu thuật, người bệnh được hướng dẫn chăm sóc vết thương và phục hồi chức năng sớm.

Phục hồi chức năng sau phẫu thuật

Bệnh nhân được bó bột hoặc nẹp cánh tay ngay sau khi phẫu thuật đứt gân cơ nhị đầu. Đồng thời được kiểm tra vết thương định kỳ, thay băng gạc và sát trùng. Chườm lạnh và nâng cao được bổ sung để giảm sưng và đau. Những trường hợp đau nhiều có thể được kê đơn thuốc giảm đau như NSAID, thuốc giảm đau gây nghiện liều thấp (nếu cần).

Người bệnh được hướng dẫn cử động cánh tay và vai sớm, thường có sự bảo vệ của nẹp. Sau khi sưng và đau giảm, chương trình vật lý trị liệu được thiết lập để lấy lại sức mạnh và phạm vi chuyển động.

Trong thời gian đầu, bệnh nhân được hướng dẫn một số bài tập tăng sức mạnh nhẹ nhàng, chẳng hạn như dùng dây thun hoặc co nhẹ bắp tay bị thương. Cường độ luyện tập thường tăng nhẹ sau 1 – 2 tuần. Trong những tuần tiếp theo, bài tập kéo giãn và tăng cường cơ bắp được thực hiện. Điều này giúp sớm lấy lại phạm vi chuyển động và tăng sức mạnh cho cánh tay.

Bệnh nhân cần hạn chế các hoạt động để bảo vệ chỗ sửa chữa. Tránh hoạt động mạnh và mang vác vật nặng trong vài tháng. Luôn tuân thủ kế hoạch điều trị của bác sĩ. Bởi mất hơn 3 tháng để chữa lành hoàn toàn gân cơ nhị đầu.

Phục hồi chức năng sau phẫu thuật đứt gân cơ nhị đầu thường chậm. Tuy nhiên quá trình này có thể giúp người bệnh quay lại tất cả các hoạt động và trở lại bộ môn thể thao ưa thích.

Tiên lượng

Đứt gân cơ nhị đầu có tiên lượng tốt sau phẫu thuật và phục hồi. Hầu hết bệnh nhân đều có đầy đủ sức lực và khả năng vận động trong lần thăm khám cuối cùng. Chính vì thế điều quan trọng trong điều trị chấn thương là tuân thủ phác đồ chữa trị và phục hồi chức năng tích cực dựa trên hướng dẫn của bác sĩ.

Phần lớn bệnh nhân phục hồi một phần sức mạnh và phạm vi vận động trong vòng 4 – 6 tháng. Mất đến 1 năm để phục hồi hoàn toàn sau phẫu thuật.

Phòng ngừa đứt gân cơ nhị đầu

Đứt gân cơ nhị đầu có thể được phòng ngừa khi thực hiện những biện pháp dưới đây:

• Khởi động với các bài tập kéo giãn trước khi chơi thể thao, nâng vật hoặc lặp lại liên tục một chuyển động. Điều này giúp làm ấm cơ bắp, làm nóng cơ thể, tăng lưu thông khí huyết và nơi lỏng các khớp. Từ đó giảm nguy cơ chấn thương.
• Hạn chế mang vác vật nặng và lặp đi lặp lại những chuyển động có thể gây hao mòn gân cơ nhị đầu.
• Không luyện tập gắng sức để cơ bắp có thời gian nghỉ ngơi. Tốt nhất nên nghỉ giải lao giữa những buổi tập.
• Ngừng hoạt động đang thực hiện nếu đột ngột đau nhói.
• Thận trọng khi chơi thể thao. Đặc biệt là nam giới trên 30 tuổi.
• Tránh tiếp đất bằng vai hoặc chống tay khi té ngã.
• Không nên nâng vật có tải trọng quá lớn. Chẳng hạn như đòn tạ. Lưu ý không dang rộng cánh tay và không nâng vật quá đầu khi cần mang vác vật nặng. Bởi điều này có thể giúp hạn chế gây áp lực lên gân cơ nhị đầu. Tốt nhất nên mang vật có trọng lượng vừa phải và để vật càng gần cơ thể càng tốt.
• Loại bỏ thói quen hút thuốc lá.

Đứt gân cơ nhị đầu thường nghiêm trọng, phần lớn bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật và phục hồi chức năng tích cực. Trong nhiều trường hợp khác, bệnh nhân đáp ứng tốt với điều trị không phẫu thuật, bao gồm nghỉ ngơi và vật lý trị liệu. Điều quan trọng là người bệnh cần thăm khám, chẩn đoán và điều trị sớm để phục hồi hoàn toàn hơn.

Tham khảo thêm:

• Đứt Gân Bánh Chè: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu và Điều Trị
• Đứt Gân Achilles (Gót Chân): Dấu Hiệu và Cách Điều Trị