Chấn Thương Gân Kheo Là Gì? Cách Xử Lý Và Phòng Tránh

Chấn thương gân kheo là tổn thương xảy ra ở mặt sau của đùi, thường phổ biến ở những người hoạt động đột ngột hoặc quá mức, chẳng hạn như vận động viên chạy nước rút hoặc nhảy. Điều quan trọng là nhận biết các dấu hiệu và đến bệnh viện ngay lập tức để xác định chấn thương cũng như có kế hoạch điều trị hiệu quả, an toàn.

Chấn thương cơ gân kheo là gì?

Chấn thương gân kheo là tình trạng căng hoặc rách các cơ ở phía sau đùi, được gọi là cơ gân kheo. Cơ gân kheo bao gồm bao gồm 3 cơ khác nhau là cơ bán gân Semitendinosus (ST), cơ bán màng (mành) semimembranosus (SM), cơ nhị đầu đùi đùi (BFLH đầu dài – BFSH đầu ngắn).

Các cơ này có nhiệm vụ uốn cong đầu gối và mở rộng hông. Chấn thương cơ gân kheo thường do chuyển động nhanh, đột ngột gây căng cơ quá mức. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm các hoạt động như chạy, nhảy, tăng hoặc giảm tốc độ đột ngột. Đau gân kheo có thể từ mức độ nhẹ đến nghiêm trọng và cần được điều trị càng sớm càng tốt để tránh các tổn thương phát sinh.

Các triệu chứng điển hình của chấn thương gân kheo có thể bao gồm đau đột ngột ở phía sau đùi, sưng tấy, bầm tím, đi lại khó khăn hoặc uốn cong đầu gối và cảm giác vỡ, có âm thanh vào thời điểm chấn thương.

Có ba loại chấn thương cơ gân kheo phổ biến:

• Căng cơ gân kheo: Đây là loại chấn thương nhẹ nhất, chỉ gây căng cơ.
• Rách cơ gân kheo cấp tính: Loại chấn thương nghiêm trọng hơn, gây rách một phần hoặc toàn bộ cơ.
• Rách cơ gân kheo mạn tính: Chấn thương xảy ra do lặp đi lặp lại các căng cơ nhỏ, dẫn đến các triệu chứng kéo dài và khó điều trị dứt điểm.

Điều trị chấn thương gân kheo thường bao gồm nghỉ ngơi, chườm đá, nén và nâng cao (RICE). Các phương pháp như vật lý trị liệu, bài tập kéo dãn và bài tập tăng cường sức mạnh thường được khuyến khích để thúc đẩy quá trình chữa lành và ngăn ngừa chấn thương trong tương lai. Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, có thể cần phải can thiệp y tế như tiêm corticosteroid hoặc phẫu thuật để ngăn ngừa các biến chứng.

Dấu hiệu nhận biết chấn thương cơ gân kheo

Các triệu chứng và dấu hiệu nhận biết của chấn thương gân kheo có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Các dấu hiệu phổ biến thường bao gồm:

• Đau đột ngột và nhói: Chấn thương gân kheo thường xảy ra khi hoạt động liên quan đến chạy, nhảy hoặc tăng tốc đột ngột. Người bệnh có thể cảm thấy một cơn đau đột ngột, dữ dội ở phía sau đùi tại thời điểm chấn thương.
• Đau hoặc sưng tấy: Khi chạm vào vùng bị thương có thể có cảm giác mềm và người bệnh có thể bị sưng quanh cơ gân kheo.
• Vết bầm tím: Nếu vết thương nghiêm trọng, người bệnh có thể bị bầm tím xung quanh khu vực phía sau đùi hoặc đầu gối.
• Phạm vi chuyển động hạn chế: Người bệnh có thể gặp khó khăn khi gập đầu gối hoặc duỗi chân hoàn toàn do đau đớn và căng ở cơ gân kheo.
• Điểm yếu: Người bệnh có thể bị yếu ở chân bị ảnh hưởng, gây khó khăn khi đi lại hoặc thực hiện các hoạt động đòi hỏi sức mạnh của chân.
• Co thắt cơ: Trong một số trường hợp, chấn thương cơ gân kheo có thể dẫn đến co thắt cơ hoặc chuột rút cơ bắp.

Nếu có triệu chứng hoặc nghi ngờ chấn thương cơ gân kheo, người bệnh nên đến bệnh viện ngay lập tức để được chẩn đoán và có kế hoạch điều trị phù hợp.

Nguyên nhân và yếu tố rủi ro gây chấn thương cơ gân kheo

Chấn thương gân kheo thường xảy ra khi các cơ ở phía sau đùi (gân kheo) bị kéo căng quá mức giới hạn hoặc bị rách. Một số nguyên nhân và yếu tố rủi ro có thể dẫn đến chấn thương cơ gân kheo có thể bao gồm:

• Mất cân bằng cơ bắp: Sự mất cân bằng giữa gân kheo và các cơ ở phía trước đùi (cơ tứ đầu) có thể làm tăng nguy cơ đau gân kheo. Nếu cơ tứ đầu khỏe và săn chắc hơn cơ gân kheo, điều này có thể gây căng thẳng cho cơ gân kheo khi hoạt động.
• Khởi động không đầy đủ: Việc không khởi động đúng cách trước khi hoạt động thể chất có thể làm tăng nguy cơ chấn thương gân. Cơ lạnh dễ bị chấn thương hơn, do đó hãy thực hiện các động tác giãn cơ và vận động để làm nóng cơ trước khi tập luyện cường độ cao.
• Độ linh hoạt kém: Cơ gân kheo bị hạn chế độ linh hoạt có thể làm tăng khả năng chấn thương. Khi các cơ bị căng và thiếu linh hoạt, cơ sẽ dễ bị căng và rách hơn.
• Mệt mỏi: Khi gân kheo mệt mỏi sẽ dễ bị chấn thương hơn. Chấn thương này thường xảy ra vào cuối một buổi tập luyện kéo dài và cường độ cao hoặc trong thời gian tập luyện quá sức.
• Chấn thương trước đây: Những người trước đây đã từng bị chấn thương gân kheo sẽ có nguy cơ gặp phải một chấn thương khác cao hơn trong tương lai. Các bài tập phục hồi và tăng cường sức mạnh thích hợp sau chấn thương trước đó là rất quan trọng để giảm nguy cơ này.
• Tuổi tác và giới tính: Đau gân kheo có xu hướng xảy ra thường xuyên hơn ở các vận động viên trong độ tuổi từ 25 – 34. Ngoài ra, nam giới có nguy cơ chấn thương gân kheo cao hơn so với nữ giới, điều này có thể là do sự khác biệt về sức mạnh cơ bắp và yếu tố nội tiết tố.

Để giảm nguy cơ chấn thương, người bệnh nên thường xuyên thực hiện các bài tập kéo giãn, tăng cường sức mạnh, duy trì sự linh hoạt tổng thể và tăng dần cường độ các bài tập luyện thể chất. Nếu có dấu hiệu hoặc nghi ngờ chấn thương cơ gân kheo, người bệnh nên đến bệnh viện ngay lập tức để được chẩn đoán và có kế hoạch điều trị phù hợp.

Chấn thương gân kheo cơ nguy hiểm không?

Trong hầu hết các trường hợp, đau gân kheo không nguy hiểm nhưng có thể gây đau đớn, khó chịu, suy nhược cơ thể và hạn chế khả năng vận động. Các chấn thương thường sẽ khỏi trong vòng vài tuần hoặc vài tháng với các biện pháp tự chăm sóc, chẳng hạn như dành thời gian nghỉ ngơi, chườm đá, nâng cao chân hoặc băng nén khu vực bị thương.

Bác sĩ có thể chỉ định các bài tập vật lý trị liệu, sử dụng thuốc giảm đau và các liệu pháp điều trị y tế khác để kiểm soát các cơn đau kéo dài hơn. Tuy nhiên, các chấn thương gân kheo nghiêm trọng có thể mất nhiều thời gian để chữa lành và đôi khi là cần phải phẫu thuật để ngăn ngừa các biến chứng phát sinh.

Ngoài ra, đôi khi chấn thương có thể dẫn đến một số rủi ro và biến chứng, chẳng hạn như:

• Hình thành cục máu đông: Nếu các chấn thương nghiêm trọng có thể dẫn đến việc hình thành các cục máu đông ở xung quanh khu vực bị chấn thương, chẳng hạn như bắp chân. Các cục máu đông này có thể di chuyển khắp cơ thể, bao gồm đến phổi và dẫn đến một vài vấn đề bệnh lý nghiêm trọng, được gọi là thuyên tắc phổi.
• Teo cơ: Các chấn thương không được điều trị hoặc điều trị không hiệu quả có thể dẫn đến teo cơ gân kheo, khiến các mô cơ bị suy yếu. Điều này có thể gây khó khăn cho các hoạt động thể chất, chơi thể thao hoặc các hoạt động đòi hỏi sức mạnh gân kheo khác.
• Tái chấn thương: Đau gân kheo có nhiều khả năng tái phát hơn nếu không được chữa lành hoàn toàn trước khi trở lại chơi thể thao hoặc các hoạt động khác.

Nếu có dấu hiệu hoặc nghi ngờ chấn thương, điều quan trọng là đến bệnh viện và tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ điều trị. Điều này giúp kiểm soát các triệu chứng, hỗ trợ phục hồi chức năng và tránh các biến chứng phát sinh.

Chẩn đoán chấn thương gân kheo như thế nào?

Để chẩn đoán chấn thương gân kheo, bác sĩ sẽ kiểm tra các triệu chứng và chấn thương xảy ra như thế nào. Bác sĩ cũng sẽ thực hiện kiểm tra thể chất để xác định mức độ đau, sưng và bầm tím. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm hình ảnh, chẳng hạn như MRI hoặc siêu âm, để có cái nhìn rõ hơn về cơ bị tổn thương.

Một số xét nghiệm và kiểm tra xác định chấn thương đau gân kheo bao gồm:

• Kiểm tra thực thể: Bác sĩ sẽ kiểm tra khu vực phía sau đùi bằng cách thực hiện một số thao tác nhất định, chẳng hạn như gập đầu gối, duỗi thẳng chân. Điều này giúp bác sĩ xác định điểm đau và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng.
• Chẩn đoán hình ảnh: Các xét nghiệm hình ảnh như MRI và siêu âm, có thể được chỉ định để xác định mức độ tổn thương gân kheo.

Sau khi xác định chấn thương, bác sĩ sẽ xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp. Do đó, nếu bị chấn thương, điều quan trọng là đến bệnh viện để được chẩn đoán và có kế hoạch điều trị, xử lý phù hợp.

Biện pháp xử lý khi bị chấn thương gân kheo

Các biện pháp điều trị đau gân kheo sẽ khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Các biện pháp điều trị phổ biến bao gồm:

1. Tự chăm sóc tại nhà

Hầu hết các chấn thương gân kheo không nghiêm trọng và đáp ứng tốt các phương pháp tự chăm sóc tại nhà. Người bệnh có thể áp dụng liệu pháp RICE trong 48 – 72 giờ đầu tiên sau chấn thương để kiểm soát cơn đau, viêm. Sau thời gian này, có thể bắt đầu tăng dần mức độ hoạt động để ngăn ngừa tình trạng cứng khớp, tuy nhiên hãy lắng nghe cơ thể và dành thời gian nghỉ ngơi khi cần thiết.

Các phương pháp tự chăm sóc đau gân kheo tại nhà bao gồm:

• Nghỉ ngơi: Tránh các hoạt động dồn trọng lượng lên chân bị đau, chẳng hạn như đi bộ, chạy và nhảy. Nếu cần thiết, có thể sử dụng nạng hoặc khung tập đi để hỗ trợ quá trình phục hồi.
• Liệu pháp lạnh: Chườm đá lên vùng bị thương trong 15 – 20 phút mỗi lần, vài lần trong ngày, mỗi lần cách nhau 3 – 4 tiếng. Người bệnh có thể sử dụng túi nước đá hoặc miếng gel chườm lạnh, tuy nhiên hãy nhớ bọc đá trong một chiếc khăn để bảo vệ da, tránh chấn thương, chẳng hạn như bỏng lạnh.
• Nén: Quấn vùng bị thương bằng băng nén hoặc gạc y tế, điều này sẽ giúp giảm sưng và cung cấp hỗ trợ tốt nhất cho cơ bị tổn thương. Tuy nhiên không nên quấn quá chặt, vì điều này có thể gây ảnh hưởng đến lưu lượng máu lưu thông.
• Nâng cao: Hãy nâng chân bị thương lên cao hơn tim khi ngồi hoặc nằm. Điều này sẽ giúp giảm sưng tấy, viêm và hỗ trợ giảm đau. Hãy đặt chân lên gối hoặc đệm để được hỗ trợ tốt nhất.

2. Sử dụng thuốc

Bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc giảm đau không kê đơn, chẳng hạn như Ibuprofen hoặc Paracetamol, để kiểm soát cơn đau, giảm viêm liên quan đến chấn thương gân kheo. Người bệnh cũng có thể sử dụng thuốc giảm đau tại chỗ, chẳng hạn như kem hoặc gel salonpas, thoa vào vùng bị ảnh hưởng để kiểm soát các triệu chứng.

Nếu cơn đau nghiêm trọng hoặc không đáp ứng các loại thuốc giảm đau không kê đơn, bác sĩ có thể chỉ định thuốc giảm đau theo toa hoặc thuốc giãn cơ. Tuy nhiên, các loại thuốc này tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ, chẳng hạn như nghiện hoặc phụ thuộc thuốc. Do đó, chỉ sử dụng thuốc khi nhận được sự chỉ định và theo dõi của bác sĩ.

Khi sử dụng thuốc điều trị đau gân kheo, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề như:

• Sử dụng thuốc theo đúng chỉ định của nhà sản xuất hoặc bác sĩ chuyên môn
• Không sử dụng nhiều hơn liều lượng được chỉ định
• Nên sử dụng thuốc dùng với thức ăn hoặc ngay sau bữa ăn để tránh gây tổn thương dạ dày
• Nếu đang sử dụng bất cứ loại thuốc nào khác, hãy thông báo với bác sĩ để tránh các tác dụng phụ và tương tác thuốc có thể xảy ra

Nếu có bất cứ thắc mắc hoặc câu hỏi nào khi sử dụng thuốc điều trị đau gân kheo, hãy trao đổi với bác sĩ đề được tư vấn phù hợp.

3. Vật lý trị liệu

Bên cạnh các biện pháp tự chăm sóc và sử dụng thuốc giảm đau, bác sĩ cũng có thể để nghị người bệnh nên tập vật lý trị liệu để giúp phục hồi sau chấn thương. Vật lý trị liệu có thể giúp tăng cường cơ gân kheo, cải thiện phạm vi chuyển động và giảm nguy cơ tái chấn thương trong tương lai.

Bác sĩ hoặc chuyên gia trị liệu sẽ xây dựng kế hoạch điều trị dựa trên mức độ nghiêm trọng của các chấn thương và nhu cầu cá nhân của người bệnh. Vật lý trị liệu có thể bao gồm các bài tập để tăng cường cơ gân kheo, cải thiện tính linh hoạt và cải thiện sự cân bằng và phối hợp.

Các bài tập trị liệu chấn thương gân kheo phổ biến bao gồm:

• Giãn gân kheo: Người tập ngồi trên sàn với một chân duỗi thẳng trước mặt và chân còn lại uốn cong ở đầu gối. Nhẹ nhàng uốn cong về phía trước cho đến khi cảm thấy căng ở phía sau đùi. Giữ căng trong 30 giây và lặp lại 3 lần.
• Cuộn gân kheo: Người tập nằm sấp, hai chân duỗi ra phía sau. Cong một đầu gối và đưa gót chân về phía mông. Giữ trong 3 giây rồi từ từ hạ chân xuống. Lặp lại 10 lần sau đó đổi chân.
• Động tác cây cầu: Người tập nằm ngửa, gập đầu gối và đặt bàn chân phẳng trên sàn. Nâng hông lên khỏi mặt đất cho đến khi cơ thể tạo thành một đường thẳng từ vai đến đầu gối. Giữ yên trong 3 giây rồi từ từ hạ hông xuống. Lặp lại 10 lần.

Ngoài các bài tập, nhà trị liệu vật lý cũng có thể sử dụng các phương thức khác, chẳng hạn như chườm nóng, chườm đá, xoa bóp và kích thích điện để nâng cao hiệu quả phục hồi gân kheo.

Mặc dù vật lý trị liệu mang lại hiệu quả cao, tuy nhiên người bệnh cần thực hiện theo chỉ dẫn của nhà trị liệu về thời gian, kỹ thuật để đạt hiệu quả tốt nhất. Có thể mất vài tuần, thậm chí là vài tháng để khôi phục hoàn toàn sau chấn thương.

4. Phẫu thuật

Phẫu thuật chấn thương gân kheo thường không phổ biến và ít khi cần thiết. Tuy nhiên, nếu chấn thương nghiêm trọng hoặc khi các phương pháp bảo tồn không mang lại hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để ngăn ngừa các rủi ro phát sinh.

Phẫu thuật thường được chỉ định cho các trường hợp như:

• Rách cơ gân kheo hoàn toàn: Loại chấn thương này rất hiếm gặp và xảy ra khi cơ gân kheo rách lìa hoàn toàn khỏi xương.
• Chấn thương gân khoeo tái phát: Nếu đã từng bị nhiều chấn thương gân kheo, phẫu thuật có thể là một lựa chọn giúp ngăn ngừa chấn thương trong tương lai.
• Chấn thương kéo / giật gân kheo: Loại chấn thương này xảy ra khi gân kheo bị kéo ra khỏi xương một cách đột ngột.

Phẫu thuật có thể bao gồm sửa chữa cơ, gân bị rách, tổn thương. Hầu hết phẫu thuật sẽ được thực hiện thông qua nội soi khớp để hạn chế các rủi ro liên quan. Trong thủ thuật này, bác sĩ sẽ rạch những đường nhỏ trên da và đưa dụng cụ phẫu thuật vào để phục hồi các tổn thương. Nếu cần thiết, bác sĩ cũng có thể chỉ định phẫu thuật mở truyền thống để phục hồi cơ gân kheo.

Sau phẫu thuật, người bệnh sẽ cần sử dụng nẹp để hỗ trợ, cân bằng cơ, giúp gân lành lại. Các hoạt động vật lý trị liệu sẽ được thực hiện để tăng cường sức mạnh, tăng phạm vi chuyển động ở chân cũng như ngăn ngừa các chấn thương tái phát.

Quá trình hồi phục sau phẫu thuật gân kheo có thể mất vài tháng. Người bệnh cần kiên nhẫn, thực hiện các biện pháp phục hồi theo chỉ dẫn của bác sĩ để đảm bảo quá trình hồi phục hoàn toàn, nhanh chóng, giảm thiểu các rủi ro phát sinh.

Hầu hết các phẫu thuật chấn thương gân kheo là an toàn, tuy nhiên đôi khi người bệnh có thể gặp một số rủi ro và biến chứng, chẳng hạn như:

• Nhiễm trùng
• Chảy máu
• Tổn thương thần kinh
• Hình thành các cục máu đông
• Tái chấn thương trong tương lai

Nếu có kế hoạch phẫu thuật điều trị chấn thương, người bệnh nên thảo luận với bác sĩ để được hướng dẫn và tư vấn phù hợp.

Cách phòng tránh chấn thương gân kheo như thế nào?

Chấn thương gân kheo tương đối phổ biến nhưng có thể được phòng ngừa với một số lưu ý, chẳng hạn như:

• Khởi động trước khi tập luyện thể chất, chơi thể thao hoặc vận động cường độ cao. Người tập nên dành ít nhất 5 – 10 phút để thực hiện các động tác giãn cơ, xoay tay, chân hoặc uốn cong thân mình để ngăn ngừa nguy cơ chấn thương.
• Thường xuyên giãn cơ để tăng cường tính linh hoạt, mở rộng phạm vi chuyển động, hạn chế các chấn thương. Nên thường xuyên kéo căng gân kheo, cả trước và sau khi tập thể dục.
• Tăng cường sức mạnh gân kheo với các bài tập nhắm vào cơ gân kheo, chẳng hạn như động tác cây cầu hoặc uốn cong gân kheo, để ngăn ngừa nguy cơ chấn thương.
• Sử dụng giày dép phù hợp, vừa vặn, có thể giúp ngăn ngừa chấn thương.
• Tránh tập luyện quá sức, điều này có thể gây mỏi và tăng nguy cơ chấn thương. Hãy dành thời gian nghỉ ngơi và chú ý đến các biểu hiện của cơ thể để có kế hoạch phòng ngừa phù hợp.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh có thể hạn chế trọng lượng quá mức gây áp lực lên cơ gân kheo.
• Chế độ ăn uống lành mạnh, giúp cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng thiết yếu, từ đó giúp sửa chữa và xây dựng lại các mô cơ. Người bệnh nên bổ sung nhiều trái cây, rau xanh, các loại thịt nạc, đậu và ngũ cốc nguyên hạt để nâng cao sức khỏe cũng như ngăn ngừa các tổn thương gân kheo.
• Uống đủ nước có thể ngăn ngừa chuột rút cơ bắp cũng như các chấn thương. Hãy uống đủ nước trong cả ngày, trước, trong và sau khi tập thể dục.

Nếu bị chấn thương gân kheo hoặc đau ở phía sau đùi, điều quan trọng là đến bệnh viện để được chẩn đoán chính xác và có kế hoạch điều trị hiệu quả. Nếu có bất cứ thắc mắc hoặc câu hỏi nào liên quan, hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn phù hợp nhất.

Tham khảo thêm:

• Phương pháp trị liệu cơ MRT giúp đẩy lùi cơn đau cơ hiệu quả
• Căng Cơ Bắp Tay: Nguyên Nhân, Biểu Hiện Và Cách Khắc Phục