Chân Chữ X: Cách Khắc Phục và Thông Tin Cần Biết

Chân chữ X là tình trạng hai đầu gối tạo thành góc và chụm vào nhau khi giữ tư thế thẳng chân. Tình trạng này khiến hai bàn chân không thể chạm vào nhau, bất thường về dáng đi và giảm tính linh hoạt so với người bình thường. Quá trình điều trị thường dựa vào các nguyên nhân cơ bản.

Thông tin cơ bản về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách khắc phục chân chữ X

Chân chữ X là gì?

Chân chữ X là một dị tật thường gặp ở trẻ em, còn được gọi là đầu gối húc, gõ đầu gối (Genu Valgum/ Knock Knees). Dị tật này thể hiện cho tình trạng hai đầu gối tạo thành góc, chụm vào nhau khi đứng thẳng (tương tự như hình chữ X). Điều này khiến hai bàn chân có khoảng cách lớn, không thể chạm vào nhau.

Những triệu chứng của bệnh thường rõ ràng nhất khi trẻ 4 tuổi. Đôi khi chân vòng kiềng chữ X là một phần bình thường của quá trình phát triển. Chân bị dị dạng có thể trở lại bình thường khi trẻ phát triển đến độ tuổi từ 6 – 7 tuổi.

Trong nhiều trường hợp, chân chữ X tiếp tục đến tuổi trưởng thành. Tuy nhiên không đáng lo ngại nếu đầu gối bị gõ nhẹ và không gây ra các vấn đề khác.

Nếu các triệu chứng khởi phát muộn hoặc không giảm, cần thận trọng vì chân chữ X có thể là dấu hiệu của bệnh lý tiềm ẩn. Do đó cần trao đổi với bác sĩ nếu:

• Đầu gối gõ phát triển ở những trẻ lớn hơn hoặc người lớn.
• Dị dạng không cải thiện theo tuổi tác
• Dị dạng kèm theo nhiều triệu chứng khác.

Triệu chứng nhận biết chân chữ X

Chân cong chữ X được đặc trưng bởi các triệu chứng sau:

• Hai đầu gối tạo thành góc, chạm vào nhau và đẩy về phía nhau khi đứng thẳng và đi bộ
• Cẳng chân dang rộng
• Bàn chân và mắt cá chân cách xa hơn bình thường. Khoảng cách giữa hai mắt cá chân khoảng 3,1 inch (8cm) trở lên
• Bàn chân xoay ra ngoài.

Cẳng chân dang rộng, hai đầu gối tạo thành góc, chạm vào nhau và đẩy về phía nhau là dấu hiệu nhận biết chân chữ X

Một số triệu chứng khác của trường hợp nặng:

• Khập khiễng
• Đau đầu gối
• Đầu gối không ổn định
• Một chân dài hơn chân còn lại
• Đi lại khó khăn
• Tăng áp lực lên đầu gối và tăng nguy cơ phát triển bệnh viêm khớp

Nguyên nhân gây chân chữ X

Sự phát triển và tăng trưởng bình thường của xương có thể khiến đầu gối quay vào nhau. Điều này thường bắt đầu khi trẻ từ 2 – 4 tuổi. Đôi khi dị dạng ở đầu gối phát triển bởi một số nguyên nhân tiềm ẩn. Chúng thường bao gồm:

• Vết gãy

Đầu gối có thể quay vào nhau nếu có vết gãy đã lành ở khu vực đang phát triển của các xương quanh đầu gối.

• Osteochondrodysplasia

Đây là một nhóm các biến đổi của chứng loạn sản xương di truyền hoặc các bệnh về xương di truyền. Chúng có thể làm ảnh hưởng đến cách hệ xương và khớp phát triển.

Nhóm bệnh này được biểu hiện bởi những biến dạng xương liên quan đến cột sống và tất cả các chi. Trong nhiều trường hợp gõ đầu gối là một trong những biểu hiện xương của Osteochondrodysplasia.

• Còi xương

Bệnh lý này phát triển khi cơ thể bị thiếu hụt canxi và vitamin D trong thời gian dài. Còi xương khiến xương yếu và mềm, trẻ chậm phát triển và biến dạng xương.

Còi xương do thiếu hụt canxi và vitamin D trong thời gian dài là nguyên nhân gây chân chữ X thường gặp

• Thừa cân

Cách khung xương phát triển có thể thay đổi bởi tình trạng thừa cân ở trẻ nhỏ. Điều này do cân nặng dư thừa làm tăng áp lực lên đầu gối.

• Khối u xương

Dị dạng ở đầu gối có thể xảy ra khi có một khối u lành tính phát triển ở các xương quanh đầu gối.

• Nhiễm trùng hoặc chấn thương

Đầu gối và xương chân thường bị ảnh hưởng bởi một chấn thương hoặc tình trạng nhiễm trùng. Ở trẻ nhỏ, tình trạng này làm cản trở sự phát triển bình thường của xương và khớp. Từ dó làm tăng nguy cơ phát triển chân chữ X.

• Các vấn đề về khớp

Hầu hết người lớn mắc chứng chân chữ X liên quan đến những vấn đề về khớp. Trong đó viêm khớp dạng thấp và thoái hóa khớp chiếm phần lớn các trường hợp.

• Nguyên nhân khác

Trong nhiều trường hợp, chân hình chữ X liên quan đến những vấn đề sau:

• Chấn thương tấm tăng trưởng
• Viêm tủy xương (nhiễm trùng xương)
• Chấn thương thể chất
• Viêm khớp (đặc biệt là viêm khớp gối)
• Suy thận
• Bệnh chuyển hóa
• Bẩm sinh.

Nếu nghi ngờ dị dạng đầu gối do nguyên nhân tiềm ẩn, bạn cần liên hệ với bác sĩ chuyên khoa để tiến hành kiểm tra và điều trị dựa trên chẩn đoán.

Đối tượng nguy cơ

Chân chữ X phổ biến nhất ở trẻ em, đặc biệt là những trẻ có độ tuổi từ 3 – 6 tuổi. Hầu hết dị dạng ở trẻ có thể tự điều chỉnh tự nhiên sau 7 tuổi. Tuy nhiên triệu chứng cũng có thể tiếp diễn ở tuổi vị thành niên.

Trong một số trường hợp, gõ đầu gối phát triển ở người lớn hoặc những trẻ lớn hơn. Điều này thường do tình trạng có từ trước hoặc do bệnh lý tiềm ẩn. Trường hợp này cần được thăm khám và điều trị sớm.

Ngoài ra chân chữ X cần được điều trị chính thức nếu các triệu chứng không tự biến mất. Các phương pháp điều trị sẽ được chỉ định dựa trên tình trạng cụ thể.

Chân chữ X có chữa được không? Có nguy hiểm không?

Chân chữ X thường có thể chữa được và không quá nguy hiểm. Đầu gối của trẻ có thể trở nên tốt hơn sau 7 tuổi và không gây ra bất kỳ vấn đề nào khác. Những triệu chứng nặng có thể khiến trẻ khó đi lại, khập khiễng và gây đau đầu gối. Tuy nhiên những triệu chứng này thường được kiểm soát tốt.

Đầu gối của nhiều trẻ có thể trở nên tốt hơn sau 7 tuổi mà không cần điều trị

Nếu triệu chứng phát triển muộn (sau 6 tuổi hoặc người lớn), dị dạng có thể kéo dài và trở nên tồi tệ hơn khi đến tuổi vị thành niên. Ngoài ra đầu gối chịu nhiều áp lực nếu các triệu chứng không tự cải thiện. Điều này làm tăng nguy cơ phát triển bệnh viêm khớp trong tương lai.

Chân chữ X – Khi nào cần điều trị y tế?

Phụ huynh cần đưa trẻ đến bệnh viện nếu mắc chứng chân chữ X và có những vấn đề sau:

• Khi đứng, khoảng cách giữa hai cổ chân lớn hơn 8 cm.
• Có sự khác biệt lớn giữa chân trên và góc của chân dưới.
• Các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn theo thời gian.
• Chỉ một chân bị ảnh hưởng.
• Dị dạng xảy ra ở trẻ trên 7 tuổi, trẻ dưới 2 tuổi và ở tuổi trưởng thành.
• Biến dạng ở chân kèm theo những triệu chứng khác, bao gồm:
  • Khó đi lại
  • Khập khiễng
  • Đau đầu gối
• Xuất hiện những bất thường khác liên quan đến cách trẻ đứng và đi.

Chẩn đoán chân chữ X

Có thể dễ dàng chẩn đoán chân chữ X thông qua những bất thường ở chân. Vì thế, bác sĩ thường tiến hành quan sát các biểu hiện của đầu gối, cẳng chân và cổ chân. Đồng thời đặt một vài câu hỏi liên quan đến cơn đau, khả năng đi lại.

Trong khi thăm khám, người bệnh còn được yêu cầu đứng thẳng và đi lại để đánh giá dáng đi và tình trạng di lệch về chiều dài của hai chân.

Sau thăm khám lâm sàng, bệnh nhân được chỉ định một vài nghiệm pháp và xét nghiệm hình ảnh. Điều này giúp đo góc Q và tìm kiếm nguyên nhân gây dị dạng.

• Đo góc Q: Góc Q được tạo thành bởi một đường vẽ bắt đầu từ gai chậu trước trên dọc qua tâm điểm của xương bánh chè và một đường vẽ bắt đầu từ tâm điểm của xương bánh chè đến tâm điểm của củ chày.
  • Đối với nam giới: Góc Q phải nhỏ hơn 8 độ khi đầu gối gập 90 độ và 18 độ khi đầu gối duỗi.
  • Đối với nữ giới: Góc Q phải nhỏ hơn 9 độ khi đầu gối gập 90 độ và 22 độ khi đầu gối duỗi.
  • Góc Q điển hình: 17 độ đối với nữ và 12 độ đối với nam.
• Chụp X-quang: Thông qua hình ảnh X-quang, mức độ biến dạng chân chữ X có thể xác định bằng góc giữa hông, gối và mắt cá chân. Đây là góc giữa khớp cổ chân với trục cơ xương đùi. Phạm vi bình thường không giống nhau ở trẻ em. Phạm vi của varus ở người lớn dao động trong khoảng từ 1,0 ° đến 1,5 °. Ngoài ra chụp X-quang cũng giúp xác định những vấn đề tiềm ẩn liên quan đến xương. Chẳng hạn như khối u xương, chấn thương, còi xương.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu cho phép bác sĩ kiểm tra những tình trạng liên quan đến nhiễm trùng, Osteochondrodysplasia và tình trạng thiếu chất ở bệnh nhân bị còi xương.
• Chụp MRI: Chụp MRI được chỉ định trong một số trường hợp để kiểm tra cấu trúc xương và phát hiện những vấn đề nghiêm trọng.

Đo góc Q giúp chẩn đoán và đánh giá chính xác dị dạng do chân chữ X

Cách khắc phục chân chữ X

Điều trị thường bắt đầu khi bệnh nhân có các triệu chứng nặng và không giảm theo thời gian. Tùy thuộc vào nguyên nhân cơ bản mà phương pháp điều trị sẽ khác nhau ở mỗi người.

Những phương pháp thường được áp dụng trong điều trị chân chữ X:

1. Thay đổi lối sống

Nếu chân chữ X khởi phát do chứng còi xương, người bệnh sẽ được yêu cầu thay đổi lối sống. Cụ thể:

• Phơi nắng sáng: Thường xuyên phơi nắng sáng để đảm bảo bổ sung đủ vitamin D cần thiết cho quá trình phát triển và phục hồi. Đặc biệt là những trẻ mắc chứngcòi xương do thiếu vitamin D.
• Thay đổi chế độ dinh dưỡng: Thiết lập chế độ ăn chứa nhiều rau lá xanh, các loại đậu, hạt, thịt, cá, trứng, sữa, trái cây, tôm cua… để tăng cường bổ sung canxi và vitamin D. Những thành phần dinh dưỡng này có thể khắc phục chứng còi xương, giúp hệ xương phát triển bình thường và khắc phục chân chữ X.
• Uống nhiều nước: Cho trẻ uống nhiều nước mỗi ngày để tăng hiệu quả hấp thụ chất dinh dưỡng từ thực phẩm của đường ruột.
• Giảm cân: Người bệnh được khuyên giảm cân nếu đầu gối gõ liên quan đến trọng lượng cơ thể quá mức. Để đạt cân nặng an toàn, bệnh nhân được hướng dẫn luyện tập kết hợp với chế độ ăn kiêng khoa học.

Thiết lập chế độ ăn chứa nhiều canxi và vitamin D để điều trị dị dạng ở đầu gối do chứng còi xương

2. Dùng thuốc và chất bổ sung

Trong trường hợp thiếu hụt canxi nghiêm trọng, một số sản phẩm bổ sung canxi cho bé sẽ được chỉ định. Những sản phẩm này có khả năng hỗ trợ, góp phần đáp ứng nhu cầu bổ sung canxi trong giai đoạn phát triển. Đồng thời hỗ trợ khắc phục chứng còi xương và chân chữ X.

Thuốc giảm đau có thể được chỉ định trong trường hợp đầu gối gõ gây đau. Loại thuốc cụ thể sẽ được kê đơn dựa trên độ tuổi và mục đích điều trị.

3. Vật lý trị liệu

Chuyên gia vật lý trị liệu có thể hướng dẫn một số bài tập giúp điều chỉnh sự bất thường của xương và khắc phục chân chữ X. Những bài tập được áp dụng có thể hỗ trợ điều chỉnh và giúp xương phát triển hình thường. Đồng thời cải thiện sự cân bằng và tư thế cho bệnh nhân bị dị dạng ở đầu gối.

Ngoài ra những bài tập còn giúp tăng cường cơ bắp của chân, tăng sức mạnh và sức bền, giúp người bệnh vận động linh hoạt hơn. Chương trình vật lý trị liệu được thiết lập dựa vào dáng đi và các triệu chứng cụ thể. Lợi ích và thời gian điều trị có thể khác nhau ở mỗi người. Điều quan trọng là luyện tập đều đặn và đúng với hướng dẫn của chuyên gia.

Một số bài tập có thể được áp dụng:

Phổi bên

• Đứng trên sàn với hai chân rộng bằng hông, hai tay đặt trước ngực
• Bước rộng sang bên trái, gập đầu gối khi bàn chân chạm đất. Đồng thời đẩy hông về phía sau
• Rút chân về để trở về vị trí trung lập
• Lặp lại từ 10 -12 lần
• Đổi chân và thực hiện tương tự.

Bài tập phổi bên giúp tăng sức mạnh, hỗ trợ xương phát triển và vận động linh hoạt

Nghiêng chân bên

• Nằm nghiêng sang bên trái, hai chân chồng lên nhau
• Nâng cao chân phải để tạo góc 45 độ
• Giữ trong 1 giây. hạ chân xuống
• Lặp lại từ 10 -12 lần
• Đổi chân và thực hiện tương tự.

Bài tập nghiêng chân bên giúp hỗ trợ điều chỉnh sự bất thường của xương ở đầu gối

Ngồi xổm tường

• Đứng thẳng, hai chân rộng bằng hông
• Giữ cơ thể cách xa tường một chút, dựa vào tường
• Ngồi xổm không quá 90 độ, co cơ bụng, giữ từ 5 – 10 giây
• Đứng thẳng để trở về vị trí trung lập
• Lặp lại động tác 5 -10 lần.

Khi quen với cường độ luyện tập có thể giữ động tác này lâu hơn hoặc/ và thêm băng cản xung quanh đầu gối.

Tăng sức mạnh, hỗ trợ điều chỉnh và giúp xương phát triển hình thường với bài tập ngồi xổm tường

4. Dùng nẹp chỉnh hình

Nẹp chỉnh hình có thể mang đến nhiều lợi ích cho bệnh nhân có chân chữ X, đặc biệt là những trẻ có một chân dài hơn chân kia. Đây là những miếng lót được thiết kế riêng biệt. Chúng được đặt trong giày để hỗ trợ, điều chỉnh dáng đi và cách bàn chân chạm đất khi chạy/ đi bộ.

Trong một số trường hợp khác, bệnh nhân được yêu cầu nẹp với mắc cài thay cho nẹp chỉnh hình. Chúng có thể hỗ trợ và giúp xương phát triển đúng vị trí.

5. Phẫu thuật

Phẫu thuật có thể được cân nhắc áp dụng cho những trường hợp sau:

• Không có hiệu quả tốt khi áp dụng các phương pháp bảo tồn
• Đầu gối bị xô lệch nghiêm trọng kèm theo các vấn đề khác, chẳng hạn như đau đớn, chiều dài hai chân có chênh lệch lớn

Các phương pháp phẫu thuật được chỉ định dựa vào độ tuổi và tình trạng cụ thể. Chúng thường bao gồm:

• Phẫu thuật cắt xương

Phẫu thuật cắt xương thường được áp dụng cho thanh thiếu niên và người lớn. Khi thực hiện phương pháp này, một đoạn xương chêm mỏng được cắt và lấy ra từ xương chân. Sau đó sắp xếp lại để xương vào đúng vị trí. Cuối cùng cố định xương mới bằng đinh vít và đĩa kim loại. Điều này giúp căng chỉnh đầu gối chính xác, xương phát triển bình thường.

• Phẫu thuật tăng trưởng có hướng dẫn

Phẫu thuật tăng trưởng có hướng dẫn được áp dụng cho trẻ em có chân chữ X. Khi thực hiện, các tấm kim loại có kích thước nhỏ sẽ được đặt bên trong đầu gối. Chúng có tác dụng điều chỉnh sự phát triển của các đĩa tăng trưởng và giúp xương phát triển đúng hướng.

Quá trình này thường kéo dài trong 12 tháng. Sau khi kết thúc quá trình căn chỉnh xương, bệnh nhân được phẫu thuật lại để loại bỏ các tấm kim loại.

Phẫu thuật tăng trưởng có hướng dẫn giúp khắc phục dị dạng chân chữ X ở trẻ em

• Thay khớp gối

Hiếm khi thay khớp gốii được chỉ định cho bệnh nhân có chân chữ X. Tuy nhiên phương pháp này có thể phù hợp với người có dị dạng đầu gối nghiêm trọng, không thể điều chỉnh bằng những phương pháp phẫu thuật khác.

Trong khi phẫu thuật điều trị chân chữ X, bệnh nhân được gây mê toàn thân. Đối với phẫu thuật tăng trưởng có hướng dẫn, bệnh nhi có thể bắt đầu đi lại trong vòng vài ngày sau điều trị. Có thể trở lại hoạt động thể chất và chơi thể thao trong vòng vài tuần.

Đối với phẫu thuật cắt xương, bệnh nhân thường mất vài tháng để trở lại hoạt động bình thường. Thông thường người bệnh được hướng dẫn phục hồi chức năng sau phẫu thuật để tăng tốc độ phục hồi.

Chân chữ X là một dị dạng ở đầu gối thường gặp, chủ yếu phát triển ở trẻ em. Hầu hết dị dạng ở trẻ có thể tự điều chỉnh tự nhiên sau 7 tuổi. Tuy nhiên triệu chứng cũng có thể kéo dài đến tuổi vị thành niên. Một số trường hợp khác có triệu chứng nghiêm trọng theo thời gian và gây ra nhiều vấn đề khác. Vì thế người bệnh cần được thăm khám và tư vấn điều trị ngay khi các triệu chứng bắt đầu.

Tham khảo thêm:

• Vẹo Cột Sống Bẩm Sinh: Cách Chẩn Đoán Và Điều Trị
• Loạn Sản Khớp Háng Tiến Triển (DDH): Thông Tin Cần Biết
• Các bài tập cho chân vòng kiềng đơn giản, hiệu quả tại nhà