Viêm Khớp Dạng Thấp Có Di Truyền Không Và Cách Phòng
Viêm khớp dạng thấp có di truyền không là vấn đề được nhiều bệnh nhân quan tâm. Bởi đây là bệnh viêm khớp nghiêm trọng, tiến triển ở thể mãn tính và không có phương pháp chữa khỏi. Để hiểu hơn về vấn đề này, người bệnh có thể tham khảo các thông tin quan trọng trong bài viết.
Viêm khớp dạng thấp có di truyền không?
Viêm khớp dạng thấp (RA) vừa là một dạng viêm khớp vừa là bệnh tự miễn thường gặp. Bệnh khởi phát khi hệ miễn dịch tấn công nhầm vào tế bào khỏe mạnh và những màng bao bọc khớp. Điều này khiến các tế bào bị tổn thương dẫn đến viêm và đau đớn.
Trong bệnh viêm khớp dạng thấp, hệ miễn dịch cũng có thể làm tổn thương những bộ phận khác như phổi, mắt, tim và mạch máu. Bệnh tiến triển mãn tính, hiện tại không có phương pháp chữa khỏi. Trong các giai đoạn của viêm khớp dạng thấp, các khớp viêm và đau dữ dội trong giai đoạn bùng phát. Triệu chứng giảm đáng kể khi trải qua giai đoạn thuyên giảm.
Phản ứng miễn dịch bất thường thường được kích thích bởi vi khuẩn hoặc vi rút, căng thẳng cảm xúc, chấn thương… Vậy viêm khớp dạng thấp có di truyền không? Theo các chuyên gia, viêm khớp dạng thấp có tính di truyền. Các gen của bố mẹ truyền cho con cái có thể làm tăng khả năng phát triển bệnh rối loạn tự miễn này.
Các nghiên cứu cho thấy, một số dấu hiệu di truyền làm tăng khả năng mắc bệnh. Các gen có liên quan đến hệ thống miễn dịch, tình trạng viêm mãn tính và bệnh viêm khớp dạng thấp.
Mặc dù vậy không phải tất cả mọi người có những yếu tố nêu trên đều bị viêm khớp dạng thấp. Điều này cho thấy viêm khớp dạng thấp có thể xảy ra do sự kết hợp của yếu tố di truyền với môi trường và một số yếu tố khác.
Một số gen liên quan đến RA:
- TRAF và C5: Những gen này có khả năng kích thích phản ứng viêm sưng mãn tính trong cơ thể.
- STAT4: Gen STAT4 đóng vai trò quan trọng đối với tế bào Th1. CDKN1A và những tế bào chết tự nhiên. Gen này có nhiệm vụ điều hòa và kích hoạt cơ chế của hệ miễn dịch.
- HLA: Gen HLA giúp phân biệt protein của cơ thể với protein của những loại sinh vật lây nhiễm, điều chỉnh phản ứng của hệ miễn dịch. Kết quả nghiên cứu cho thấy, một người được truyền gen HLA sẽ có nguy cơ bị RA cao gấp 5 lần bình thường.
- PTPN22: Bệnh viêm khớp dạng thấp thường khởi phát sớm khi cơ thể được truyền gen PTPN22. Ngoài ra gen này còn tăng mức độ nghiêm trọng và khiến bệnh phát triển nhanh hơn.
Vai trò của di truyền đối với viêm khớp dạng thấp
Hệ thống miễn dịch của cơ thể có chức năng phân biệt, tấn công những chất lạ xâm nhập (chẳng hạn như virus, vi khuẩn) để bảo vệ cơ thể. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp, hệ thống miễn dịch của bạn bị đánh lừa dẫn đến tấn công những tế bào khỏe mạnh của cơ thể.
Nếu cơ thể có những gen kiểm soát các phản ứng miễn dịch (HLA, STAT4, PTPN22, TRAF1 và C5), bạn sẽ có nguy cơ mắc bệnh viêm khớp dạng thấp. Tuy nhiên không phải tất cả trường hợp RA đều có những gen này. Ngoài ra không phải ai có những gen này đều bị RA.
Một số gen được cho là liên quan đến viêm khớp dạng thấp cũng có thể kích thích một số bệnh tự miễn dịch khác. Chẳng hạn như bệnh đa xơ cứng và bệnh tiểu đường loại 1. Chính vì thế mà một số bệnh nhân phát triển từ 2 bệnh miễn dịch trở lên.
Yếu tố di truyền tăng nguy cơ viêm khớp dạng thấp
Ở mỗi đối tượng sẽ có nguy cơ bị RA khác nhau. Cụ thể:
- Người thân cấp 1
Theo kết quả nghiên cứu, những người thân cấp một của bệnh nhân bị viêm khớp dạng thấp (như con cái, anh chị em và cha mẹ) sẽ có nguy cơ bị RA cao hơn gấp 3 lần so với người thân của những người không bị bệnh. Nguy cơ này chưa bao gồm những yếu tố môi trường.
- Song sinh hoặc anh chị em khác
Trong một số nghiên cứu, khi quan sát cặp song song, các nhà khoa học ước tính rằng tỉ lệ di truyền gây ra bệnh viêm khớp dạng thấp là 53 – 68%. Thông thường những cặp song song giống hệt nhau (cùng trứng) sẽ có các gen di truyền giống hệt nhau.
15% những cặp song song giống hệ nhau có nguy cơ mắc bệnh viêm khớp dạng thấp và 4% ở những người có gen khác nhau.
- Những nhóm dân tộc, giới tính và độ tuổi
Bệnh viêm khớp dạng thấp có thể khởi phát ở mọi nhóm dân tộc, giới tính và độ tuổi. Tuy nhiên có đến 70% bệnh nhân là phụ nữ, thường trong độ tuổi từ 30 đến 60. Điều này liên quan đến sự tác động của nội tiết tố nữ. Ở nam giới, nguy cơ tổng thể tăng lên theo thời gian.
- Phụ nữ mang thai
Những phụ nữ mang thai có các gen liên quan đến viêm khớp dạng thấp sẽ có nhiều nguy cơ mắc bệnh hơn, chẳng hạn như gen HLA-DRB1. Nguyên nhân là do một số tế bào thai nhi còn trong cơ thể mẹ. Những tế bào có DNA hiện diện được gọi chung là vi mạch.
Vi mạch có khả năng thay đổi tính chất hoặc những gen hiện diện trong cơ thể người phụ nữ. Chính vì thế mà họ có nhiều khả năng mắc bệnh hơn so với nam giới.
Yếu tố môi trường tăng nguy cơ viêm khớp dạng thấp
Không phải tất cả những người mắc bệnh viêm khớp dạng thấp đều có những gen liên quan RA. Ngược lại không phải ai có những gen này đều bị viêm khớp dạng thấp. Tuy nhiên một người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nếu gen liên quan RA kết hợp với những yếu tố rủi ro về hành vi và môi trường. Cụ thể:
- Nguy cơ khởi phát RA và mức độ nghiêm trọng thường cao hơn ở những người có thói quen hút thuốc.
- Kinh nguyệt không đều, sử dụng liệu pháp thay thế hormone và dùng thuốc tránh thai làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm khớp dạng thấp.
- Thừa cân béo phì
- Tiếp xúc với không khí ô nhiễm
- Thường xuyên tiếp xúc với silica hoặc/ và dầu khoáng do yếu tố nghề nghiệp
- Thường xuyên căng thẳng về cảm xúc
- Chấn thương thể chất.
Những người phụ nữ cho con bú hoặc đã sinh con có thể giảm nhẹ nguy cơ mắc bệnh viêm khớp dạng thấp. Ngoài ra để giảm nguy cơ mắc bệnh, những người mang gen liên quan RA có thể loại bỏ những yếu tố kích thích phản ứng miễn dịch như thuốc lá, môi trường ô nhiễm, thừa cân…
Phòng ngừa viêm khớp dạng thấp di truyền
Để giảm nguy cơ viêm khớp dạng thấp di truyền, hãy áp dụng một số biện pháp dưới đây:
- Kiểm tra khả năng di truyền các gen liên quan đến yếu tố dạng thấp. Điều này phù hợp với những người có nguy cơ cao như phụ nữ mang thai trẻ có gen RA, có người thân cấp một (con gái, cha mẹ, anh chị em) bị viêm khớp dạng thấp…
- Người bị viêm khớp dạng thấp cần thực hiện một số xét nghiệm đánh giá khả năng di truyền trước khi mang thai. Đồng thời tham khảo ý kiến bác sĩ về những biện pháp phòng ngừa RA di truyền.
- Tránh sinh sống và làm việc trong môi trường ô nhiễm. Tránh tiếp xúc với với silica và dầu khoáng.
- Loại bỏ thói quen hút thuốc lá.
- Kiểm soát cân nặng, giữ cân nặng ở mức an toàn. Những người thừa cân béo phì nên áp dụng những biện pháp giảm cân an toàn như thiết lập chế độ ăn uống lành mạnh và vận động thể chất.
- Phụ nữ cần hạn chế sử dụng liệu pháp thay thế hormone và thuốc tránh thai.
- Thăm khám và áp dụng các phương pháp điều trị thích hợp nếu kinh nguyệt không đều.
- Loại bỏ nguy cơ chấn thương bằng cách luôn thận trọng trong những hoạt động. Đồng thời tập thể dục thường xuyên, bổ sung canxi và các vitamin từ thực phẩm lành mạnh để tăng cường sức khỏe xương khớp.
- Kiểm soát căng thẳng bằng cách ngồi thiền, nghe nhạc, đi lịch, yoga hoặc thực hiện những hoạt động ưa thích. Tránh cân thẳng quá mức trong thời gian dài.
- Luôn suy nghĩ tích cực, lạc quan và vui vẻ.
- Ngủ đủ 8 tiếng mỗi đêm, ngủ trước 23 giờ.
- Hạn chế uống rượu bia vì điều này có thể làm tăng nguy cơ thải trừ canxi, hỏng xương khớp.
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng với đầy đủ nhóm thực phẩm và dinh dưỡng. Đặc biệt nên ăn nhiều rau xanh, ngũ cốc, các loại hạt, đậu, hoa quả, củ. Nên bổ sung vitamin C để tăng khả năng kháng viêm và sưng đau trong cơ thể. Ăn nhiều thực phẩm giàu vitamin D và canxi giúp hệ xương khớp chắc khỏe.
- Tập thể dục thường xuyên với những bộ môn và bài tập phù hợp với thể trạng. Nên ưu tiên những bộ môn tốt cho hệ xương khớp và sức khỏe tổng thể như yoga, bơi lội, đi bộ, đạp xe, chạy bộ…
Bệnh viêm khớp dạng thấp có tính di truyền. Tuy nhiên không phải bất cứ ai có gen liên quan RA đều mắc bệnh và ngược lại. Nguy cơ khởi phát viêm khớp dạng thấp tăng cao khi có tác động của yếu tố môi trường và một số hành vi. Chính vì thế việc áp dụng những biện pháp phòng ngừa có thể góp phần hạn chế nguy cơ.
Tham khảo thêm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!