Vật Lý Trị Liệu: Lợi Ích Và Các Lưu Ý Khi Thực Hiện Liệu Pháp

Vật lý trị liệu là một chuyên khoa chăm sóc sức khỏe, được đề nghị thực hiện ở những người bị chấn thương hoặc bệnh lý gây khó khăn cho các hoạt động hàng ngày. Mục tiêu điều trị bao gồm giảm đau, cải thiện khả năng chuyển động và ngăn ngừa nguy cơ tàn tật.

Vật lý trị liệu là gì?

Vật lý trị liệu (Physical therapy – PT) là một trong những ngành điều trị y tế sử dụng các phương pháp tập thể dục theo chỉ định, giáo dục sức khỏe, tăng cường vận động và kích thích vật lý để cải thiện các vấn đề sức khỏe cấp tính hoặc mạn tính.

Phương pháp này thường được thực hiện để cải thiện các vấn đề chức năng thể chất của người bệnh, điển hình là các bệnh lý cơ xương khớp. Tuy nhiên, phương pháp này cũng được áp dụng để cải thiện các vấn đề hô hấp, thần kinh và nội tiết.

Theo Hiệp hội Vật lý trị liệu Hoa Kỳ (APTA), vật lý trị liệu cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe nhằm các mục đích chính, chẳng hạn như:

• Giảm đau
• Cải thiện khả năng chuyển động
• Ngăn ngừa hoặc phục hồi sau các chấn thương thể thao
• Ngăn ngừa nguy cơ tàn tật
• Hạn chế nguy cơ cần phẫu thuật hoặc điều trị cho người không đủ điều kiện phẫu thuật
• Phục hồi chức năng sau đột quỵ, tai nạn, chấn thương hoặc phẫu thuật
• Giữ thăng bằng và tránh trượt ngã
• Kiểm soát các bệnh lý mãn tính, chẳng hạn như viêm khớp, tiểu đường và bệnh tim
• Phục hồi chức năng sau khi sinh con
• Tăng cường khả năng kiểm soát ruột và bàng quang
• Hỗ trợ và tăng cường khả năng thích ứng ở chi hoặc khớp nhân tạo
• Hỗ trợ người bệnh sử dụng các thiết bị hỗ trợ như khung tập hoặc gậy di chuyển
• Quản lý các vấn đề y tế liên quan đến tuổi tác

Người bệnh ở mọi lứa tuổi đều có thể thực hiện vật lý trị liệu. Bên cạnh đó, người bệnh có thể kết hợp với nhiều loại thuốc để cải thiện các vấn đề sức khỏe.

Tập vật lý trị liệu để làm gì?

Chuyên gia vật lý trị liệu có thể giúp người bệnh tất cả các công đoạn, từ chữa bệnh, chẩn đoán ban đầu đến phục hồi chức năng và dự phòng tái phát hiệu quả. Phương pháp điều trị này có thể được thực hiện độc lập hoặc kết hợp với các phương pháp khác để tăng cường hiệu quả điều trị.

Do đó, một số bệnh nhân có thể tự tìm kiếm biện pháp vật lý trị liệu, trong khi một số người được đề nghị tập vật lý trị liệu để phục hồi chức năng. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, người bệnh thực hiện phương pháp điều trị này nhằm một số mục đích như:

• Thực hiện kiểm tra thể chất và đánh giá các vấn đề sức khỏe liên quan, chẳng hạn như tiền sử sức khỏe, các thủ tục kiểm tra nhất định, bao gồm các tư thế, chuyển động, tính linh hoạt và hoạt động của cơ, xương, khớp.
• Chẩn đoán lâm sàng ban đầu, tiên lượng, lập kế hoạch chăm sóc sức khỏe ngắn hạn hoặc dài hạn
• Điều trị và can thiệp vật lý trị liệu dựa trên đánh giá, chẩn đoán của bác sĩ chuyên môn
• Hướng dẫn các phương pháp quản lý và tự chăm sóc sức khỏe tại nhà
• Ngoài ra, chuyên gia vật lý trị liệu thường hướng dẫn người bệnh các bài tập đơn giản để người bệnh có thể tự cải thiện chức năng tại nhà và tăng hiệu quả điều trị.

Khi nào cần thực hiện vật lý trị liệu?

Những người bị tổn thương, chấn thương, va chạm hoặc bệnh tật dẫn đến đau đớn, suy giảm thể chất, hạn chế vận động bình thường hoặc mất chức năng cơ thể, người bệnh có thể cần cân nhắc đến gặp bác sĩ trị liệu. Phương pháp điều trị này phù hợp với mọi lứa tuổi, đối tượng bệnh và có thể được thực hiện thường xuyên để tăng cường chất lượng cuộc sống.

Trong hầu hết các trường hợp, phương pháp này nhằm mục đích điều trị bảo tồn, phục hồi chức năng cơ thể và ngăn ngừa các rủi ro liên quan.

Cụ thể một số trường hợp phổ biến có thể cần vật lý trị liệu, chẳng hạn như:

• Đau cổ và đau thắt lưng
• Viêm một hoặc nhiều khớp
• Gãy xương hoặc các tình trạng chấn thương xương, khớp khác
• Mất khả năng kiểm soát ruột hoặc bàng quang
• Có vấn đề về sự cân bằng hoặc khả năng di động
• Mệt mỏi mãn tính và suy nhược cơ thể
• Hỗ trợ điều hòa, tăng cường hoặc ngăn ngừa các tổn thương trước và sau phẫu thuật
• Phục hồi sau khi điều trị hoặc đang điều trị ung thư
• Giáo dục thể chất và hỗ trợ các vấn đề sức khỏe bao gồm giảm cân và ngăn ngừa loãng xương
• Cải thiện vấn đề hô hấp hoặc sức mạnh tim mạch kém
• Phục hồi chức năng tim mạch
• Cải thiện các vấn đề ở đầu gối, mắt cá chân và bàn chân
• Cải thiện các vấn đề ở vai, cánh tay, cổ tay, bàn tay, chẳng hạn như hội chứng đau vai gáy, hội chứng ống cổ tay hoặc viêm gân vai
• Phục hồi chức năng tim sau bệnh lý hoặc phẫu thuật
• Tăng cường sức khỏe trước và sau sinh
• Phục hồi chức năng thần kinh, chẳng hạn như sau khi đột quỵ, chấn thương tủy sống hoặc chấn thương đầu
• Chăm sóc vết thương liên quan đến các bệnh lý mạn tính, chẳng hạn như tiểu đường hoặc các vết thương do chấn thương và sau phẫu thuật không thành công
• Điều trị và hỗ trợ cải thiện tình trạng căng cơ hoặc bong gân
• Điều chỉnh các chấn thương liên quan đến tính chất công việc, chẳng hạn như chấn thương do chuyển động lặp lại nhiều lần, chẳng hạn như trượt ngã hoặc các chấn thương khác
• Các chấn thương liên quan đến thể thao

Vật lý trị liệu phù hợp với mọi đối tượng. Do đó, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ chuyên môn về thời gian, phương pháp và các biện pháp điều trị phù hợp nhất.

Các loại vật lý trị liệu phổ biến

Có nhiều dạng vật lý trị liệu khác nhau nhằm điều trị các vấn đề sức khỏe riêng biệt. Cụ thể, các loại phổ biến bao gồm:

• Vật lý trị liệu chỉnh hình: Phương pháp này được sử dụng để điều trị các chấn thương cơ bản, liên quan đến cơ, xương, dây chằng, cân gan chân và gân. Loại vật lý trị liệu này thường được chỉ định cho các tình trạng y tế chẳng hạn như gãy xương, bong gân, viêm bao hoạt dịch, viêm gân, các vấn đề y tế mãn tính và phục hồi chức năng xương khớp sau các phẫu thuật chỉnh hình. Các loại hình điều trị phổ biến bao gồm vận động khớp, trị liệu dưới sự giúp đỡ của bác sĩ, rèn luyện sức mạnh xương khớp, tăng cường khả năng vận động và một số phương pháp khác.
• Vật lý trị liệu thần kinh: Phương pháp này hỗ trợ cải thiện các vấn đề sức khỏe ở những người rối loạn thần kinh và các vấn đề sức khỏe như bệnh Alzheimer, bại não, chấn thương não, bệnh đa xơ cứng, bệnh Parkinson, tổn thương tủy sống hoặc bệnh nhân đột quỵ. Các biện pháp điều trị nhằm mục đích tăng cường khả năng đáp ứng của các chi, hỗ trợ điều trị tình trạng liệt và tăng cường sức mạnh của cơ bằng cách giảm tình trạng teo cơ.
• Phục hồi chức năng tim mạch và phổi: Phương pháp này có thể điều trị và hỗ trợ một số vấn đề tim, phổi hoặc làm giảm khả năng cần phẫu thuật. Các biện pháp điều trị phổ biến bao gồm tăng cường sức bền thể chất và tăng khả năng chịu đựng của cơ thể.
• Vật lý trị liệu lão khoa: Phương pháp này có thể hỗ trợ cải thiện các vấn đề y tế ảnh hưởng đến khả năng vận động và thể chất ở người lớn tuổi. Các phương pháp điều trị nhằm mục đích phục hồi khả năng vận động, giảm đau và tăng mức độ thể chất liên quan đến một số bệnh lý, chẳng hạn như loãng xương, viêm khớp, bệnh Alzheimer, rối loạn khả năng thăng bằng, thay khớp háng hoặc tiểu không kiểm soát.
• Vật lý trị liệu nhi khoa: Đây là phương pháp nhằm chẩn đoán, điều trị và quản lý một số vấn đề sức khỏe ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh, trẻ em và thanh thiếu niên. Cụ thể các phương pháp điều trị nhằm mục tiêu điều trị tình trạng bại não, nứt đốt sống, chậm phát triển, tật vẹo cổ, cong vẹo cột sống hoặc một số vấn đề liên quan đến hệ cơ xương khớp khác.
• Liệu pháp chăm sóc vết thương: Các biện pháp này nhằm mục đích đảm bảo vết thương đang phục hồi đúng cách bằng cách cải thiện tuần hoàn máu và tăng lượng oxy đến khu vực bị tổn thương. Phương pháp vật liệu này áp dụng các phương pháp thủ công, kích thích điện, liệu pháp băng nén và chăm sóc vết thương để hỗ trợ quá trình phục hồi.
• Liệu pháp thông mũi: Đây là phương pháp nhằm mục tiêu loại bỏ các chất lỏng tích tụ ở bệnh nhân bị phù bạch huyết hoặc các tình trạng khác liên quan đến sự tích tụ chất lỏng trong mũi.
• Liệu pháp tiền đình: Phương pháp này nhằm mục đích cải thiện các vấn đề thăng bằng do bệnh lý ở tai trong. Vật lý trị liệu tiền đình bao gồm một số bài tập và kỹ thuật thủ công để giúp người bệnh lấy lại sự cân bằng và khả năng phối hợp bình thường.
• Phục hồi chức năng sàn chậu: Đây là phương pháp hỗ trợ điều trị chứng tiểu tiện, đại tiện không tự chủ hoặc chứng tiểu gấp, đau vùng chậu ở cả nam và nữ. Ngoài ra, các bài tập vùng chậu cũng được chỉ định để cải thiện các vấn đề sức khỏe ở phụ nữ trước và sau sinh.

Ngoài các thao tác và kỹ thuật vật lý, phương pháp vật lý trị liệu có thể bao gồm:

• Siêu âm nhằm thúc đẩy lưu lượng máu và điều trị bệnh bằng cách làm nóng các gân, cơ và mô
• Điện quang, là phương pháp sử dụng sóng siêu âm để áp dụng thuốc, chẳng hạn như steroid, tại chỗ. Điều này có thể hỗ trợ cải thiện tình trạng viêm, sưng và giảm đau hiệu quả.
• Liệu pháp chườm nóng và chườm lạnh.
• Liệu pháp ánh sáng, sử dụng ánh sáng và tia laser đặc biệt để điều trị một số điều kiện y tế
• Kích thích điện, sử dụng các điện cực tại chỗ trên da để giảm đau và tăng khả năng hoạt động của người bệnh. Đôi khi thuốc chống viêm có thể được sử dụng kết hợp với phương pháp điện cơ để tăng cường hiệu quả điều trị.

Vật lý trị liệu ở đâu?

Các nhà vật lý trị liệu có thể làm việc ở nhiều môi trường khác nhau. Do đó, người bệnh gặp các vấn đề về khả năng di chuyển hoặc vận động bình thường có thể tìm nhà vật lý trị liệu tại các địa điểm như:

• Bệnh viện
• Viện dưỡng lão
• Các phòng khám ngoại trú
• Phòng khám tư nhân đạt tiêu chuẩn chất lượng

Vật lý trị liệu là một phương pháp điều trị bảo tồn, không xâm lấn và mang hiệu quả cao trong việc phục hồi chức năng. Tùy thuộc vào các tình trạng cụ thể, bác sĩ có thể đề nghị các phương pháp điều trị phù hợp nhất. Do đó, người bệnh nên đến bệnh viện hoặc trung tâm vật lý trị liệu để được hướng dẫn cụ thể.

Thông tin thêm: Cột sống người: Cấu tạo, chức năng và câu hỏi thường gặp