Tìm Hiểu Phác Đồ Điều Trị Thoái Hóa Cột Sống Thắt Lưng

Thoái hóa cột sống thắt lưng là bệnh lý gây ra nhiều cản trở lớn trong sinh hoạt, lao động hàng ngày của bệnh nhân. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết về phác đồ điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng, từ các phương pháp điều trị nội khoa đến các bài tập vật lý trị liệu. Cùng IHR tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.

Các giai đoạn tiến triển của bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng

Thoái hóa cột sống thắt lưng là bệnh lý mạn tính, thường gặp ở người lớn tuổi, gây ra các cơn đau nhức và hạn chế vận động. Bệnh tiến triển âm thầm theo thời gian, thường được chia thành các giai đoạn khác nhau.

Hiểu rõ các giai đoạn tiến triển của bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng sẽ giúp bạn theo dõi diễn tiến bệnh và có phác đồ điều trị phù hợp.

Giai đoạn 1: 

Ở giai đoạn đầu, các tổn thương ở đĩa đệm và đốt cột sống thắt lưng mới bắt đầu xuất hiện. Lúc này, các triệu chứng thường không rõ ràng hoặc rất nhẹ, có thể bao gồm:

• Đau lưng nhẹ, thoáng qua, thường xuất hiện sau khi vận động gắng sức hoặc ngồi lâu.
• Cảm giác cứng khớp khi mới ngủ dậy, giảm dần khi vận động nhẹ.
• Giảm nhẹ độ linh hoạt của cột sống thắt lưng.

Giai đoạn này thường khó phát hiện vì các triệu chứng rất nhẹ. Tuy nhiên, việc thăm khám định kỳ và chụp X-quang cột sống có thể giúp bác sĩ chẩn đoán sớm.

Giai đoạn 2:

Khi bệnh tiến triển sang giai đoạn 2, các tổn thương ở đĩa đệm và đốt cột sống trở nên rõ rệt hơn. Các triệu chứng cũng xuất hiện thường xuyên hơn, bao gồm:

• Đau lưng âm ỉ, kéo dài, có thể lan xuống mông và đùi (đau thần kinh tọa).
• Cứng khớp kéo dài, đặc biệt là vào buổi sáng.
• Giảm đáng kể độ linh hoạt của cột sống thắt lưng, ảnh hưởng đến các hoạt động sinh hoạt hàng ngày.
• Có thể xuất hiện tiếng kêu “lạo xạo” khi cử động cột sống.
• Chụp X-quang ở giai đoạn này có thể thấy rõ các thay đổi ở cấu trúc đốt sống và khe đĩa đệm.

Giai đoạn 3: 

Đây là giai đoạn nặng của bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng, các tổn thương ở đĩa đệm và đốt sống đã nghiêm trọng. Triệu chứng thường rất rõ ràng và ảnh hưởng nhiều đến đời sống sinh hoạt, bao gồm:

• Đau lưng dữ dội, thường xuyên, có thể lan xuống chân gây khó khăn khi đi lại.
• Cứng khớp kéo dài cả ngày, hạn chế cử động cột sống.
• Giảm đáng kể hoặc mất hoàn toàn khả năng vận động.
• Có thể kèm theo các triệu chứng rối loạn thần kinh như tê bì chân, yếu cơ.
• Chụp X-quang cho thấy hình ảnh gai xương, hẹp khe đĩa đệm.

Giai đoạn 4: 

Ở giai đoạn muộn này, các tổn thương ở cột sống đã tiến triển đến mức hai đốt sống dính lại với nhau, tạo thành khối cứng, hạn chế cử động hoàn toàn. Triệu chứng chính là:

• Đau lưng dai dẳng, giảm nhẹ sau khi nghỉ ngơi.
• Cột sống thắt lưng cứng hoàn toàn, mất khả năng cử động.
• Có thể gây ra các biến chứng thần kinh nghiêm trọng như liệt chi dưới.
• Giai đoạn này thường khó điều trị dứt điểm, chủ yếu tập trung vào giảm đau và ngăn ngừa biến chứng.

Chi tiết phác đồ điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng

Qua các giai đoạn được xác định ở trên, phác đồ điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng sẽ được phân theo từng nhóm như sau:

Phác đồ điều trị giai đoạn 1

Phác đồ điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng giai đoạn 1 thường ưu tiên các phương pháp điều trị bảo tồn, không xâm lấn, bao gồm:

Thay đổi lối sống

• Giảm cân: Nếu bạn thừa cân, béo phì, hãy giảm cân để giảm áp lực lên cột sống thắt lưng.
• Duy trì tư thế đúng: Ngồi thẳng lưng, tránh ngồi vẹo, lệch trong thời gian dài. Chú ý tư thế khi đứng, mang vác vật nặng.
• Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ giúp cơ thể phục hồi, tái tạo sụn khớp. Nên nằm trên nệm phẳng, có độ đàn hồi vừa phải.
• Chọn giày dép phù hợp: Mang giày đế mềm, hỗ trợ vòm bàn chân để giảm áp lực lên cột sống.
• Bỏ thuốc lá: Hút thuốc lá làm giảm lưu lượng máu đến các mô, ảnh hưởng đến quá trình nuôi dưỡng sụn khớp.

Vật lý trị liệu

• Các bài tập tăng cường cơ core: Cơ core là nhóm cơ xung quanh thân mình, giúp hỗ trợ và ổn định cột sống.
• Bài tập cải thiện tư thế: Vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn các bài tập giúp bạn duy trì tư thế đúng, giảm áp lực lên cột sống thắt lưng.
• Bài tập tăng tính linh hoạt: Các bài tập kéo giãn nhẹ nhàng giúp cải thiện độ linh hoạt của cột sống, giảm nguy cơ cứng khớp.

Các phương pháp khác:

• Chườm nóng/lạnh: Chườm nóng có thể giúp giảm đau nhức, chườm lạnh giúp giảm viêm.
• Xoa bóp nhẹ nhàng: Giúp thư giãn cơ bắp, cải thiện lưu thông máu.
• Thực phẩm chức năng: Bổ sung glucosamine, chondroitin sulfate có thể hỗ trợ nuôi dưỡng sụn khớp.

Giai đoạn 2

Mục tiêu chính của điều trị giai đoạn 2 là giảm đau, cải thiện chức năng vận động, ngăn ngừa tiến triển bệnh.

Phác đồ điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng giai đoạn 2 thường bao gồm:

Điều trị không dùng thuốc

• Vật lý trị liệu: Đây là nền tảng của phác đồ điều trị giai đoạn 2. Các bài tập vật lý trị liệu được thiết kế để: Giảm đau và cứng khớp, tăng cường sức mạnh cơ bắp vùng lưng và core, cải thiện tính linh hoạt của cột sống thắt lưng, duy trì tư thế đúng.
• Tập luyện thể dục: Bên cạnh vật lý trị liệu, người bệnh nên duy trì thói quen tập luyện thể dục nhẹ nhàng thường xuyên, chẳng hạn như đi bộ, bơi lội, yoga.
• Giữ gìn tư thế đúng: Giữ cột sống thẳng khi ngồi, đứng, ngủ, nâng vật nặng đúng cách để giảm áp lực lên các đốt sống.
• Giảm cân: Nếu thừa cân, giảm cân sẽ giúp giảm áp lực lên cột sống thắt lưng, cải thiện triệu chứng đau lưng.

Điều trị dùng thuốc

Thuốc được sử dụng phối hợp với các phương pháp điều trị không dùng thuốc để giảm đau và viêm:

• Thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs): Aspirin, Ibuprofen, Naproxen,… giúp giảm đau và viêm khớp.
• Thuốc giãn cơ: Giúp giảm co cứng cơ, cải thiện cử động.
• Thuốc giảm đau thần kinh: Trong trường hợp đau thần kinh tọa, bác sĩ có thể kê thêm thuốc giảm đau thần kinh.

Các phương pháp khác

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp điều trị khác như:

• Tiêm corticosteroid: Tiêm trực tiếp thuốc giảm viêm vào khớp hoặc đĩa đệm để giảm đau nhanh chóng. Tuy nhiên, phương pháp này không nên lạm dụng vì có thể gây ra các tác dụng phụ.
• Điều trị bằng sóng radio: Liệu pháp sóng radio tần số thấp (Low Dose Radiofrequency – LDRF) có thể giúp giảm đau và cải thiện chức năng vận động.

Phác đồ điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng giai đoạn 3

Ở giai đoạn này, mục tiêu điều trị không chỉ là giảm đau tức thời mà còn phải tập trung vào phục hồi chức năng vận động và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị toàn diện, kết hợp nhiều phương pháp khác nhau.

Điều trị dược lý

• Thuốc giảm đau: Nhóm thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs) liều cao hơn giai đoạn trước sẽ được chỉ định để kiểm soát cơn đau.
• Thuốc giãn cơ: Giúp giảm co cứng cơ, cải thiện vận động.
• Thuốc giảm đau thần kinh: Giảm đau do chèn ép rễ thần kinh tọa.
• Thuốc giảm co thắt cơ: Trường hợp co cứng cơ nặng có thể cần thêm nhóm thuốc này.

Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong giai đoạn 3. Các bài tập chuyên sâu, được thiết kế riêng cho từng bệnh nhân sẽ giúp tăng cường cơ bắp vùng lưng, cải thiện độ linh hoạt, giảm đau và cải thiện chức năng.

Tiêm Epidural

Tiêm epidural là phương pháp tiêm thuốc corticosteroid vào không gian ngoài màng cứng. Thuốc giúp giảm viêm, giảm đau nhanh chóng, cải thiện chức năng thần kinh. Tuy nhiên, tiêm epidural không phải là giải pháp lâu dài và thường chỉ thực hiện tối đa 3 lần trong một năm.

Phẫu thuật

Phẫu thuật chỉ được cân nhắc khi các phương pháp điều trị bảo tồn không hiệu quả, cơn đau dữ dội, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống hoặc có dấu hiệu rối loạn thần kinh nặng (liệt chi dưới, mất kiểm soát đại tiểu tiện). Các loại phẫu thuật thường gặp bao gồm:

• Giải phóng rễ thần kinh: Nới rộng lỗ thoát rễ thần kinh bị chèn ép.
• Phẫu thuật nội soi cột sống: Phương pháp ít xâm lấn, giúp loại bỏ gai xương, đĩa đệm thoát vị.
• Chám xương sống lưng: Kết hợp các đốt sống thành khối vững chắc trong trường hợp trượt đốt sống.

Giai đoạn 4

Thoái hóa cột sống thắt lưng giai đoạn 4 là giai đoạn muộn, các tổn thương ở đĩa đệm và khớp cột sống đã tiến triển nghiêm trọng, ảnh hưởng đáng kể đến chức năng vận động và chất lượng cuộc sống.

Mặc dù khó có thể chữa khỏi hoàn toàn, phác đồ điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng giai đoạn 4 vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát cơn đau, cải thiện khả năng vận động còn lại và ngăn ngừa biến chứng.

Điều trị nội khoa

• Thuốc giảm đau: Sử dụng các loại thuốc giảm đau mãn tính như opioid liều thấp kết hợp với thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) để kiểm soát cơn đau.
• Thuốc giãn cơ: Giúp thư giãn các cơ bị co cứng, giảm đau và cải thiện vận động.
• Thuốc chống trầm cảm liều thấp: Một số nghiên cứu cho thấy thuốc chống trầm cảm liều thấp có thể giúp cải thiện triệu chứng đau mạn tính.

Vật lý trị liệu

• Các bài tập phục hồi nhẹ nhàng, tập trung vào duy trì hoặc cải thiện một số chức năng vận động còn lại.
• Tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh cột sống để hỗ trợ và ổn định cột sống.
• Kỹ thuật châm cứu hoặc điện xung có thể giúp giảm đau và cải thiện lưu thông máu.

Các biện pháp hỗ trợ

• Nẹp lưng: Sử dụng nẹp lưng y tế có thể giúp giảm đau và hỗ trợ cột sống khi vận động.
• Gậy chống, khung tập đi: Giúp bệnh nhân di chuyển an toàn và giảm bớt áp lực lên cột sống.
• Liệu pháp nhiệt/lạnh: Chườm nóng hoặc lạnh có thể giúp giảm đau tạm thời và cải thiện lưu thông máu.

Phẫu thuật (ít trường hợp)

Trong một số ít trường hợp, phẫu thuật có thể được cân nhắc nếu các phương pháp điều trị nội khoa không hiệu quả và bệnh nhân có nguy cơ cao bị biến chứng thần kinh. Tuy nhiên, do đây là giai đoạn muộn, phẫu thuật thường mang tính chất hạn chế, nhằm giải phóng dây thần kinh bị chèn ép hoặc tạo điều kiện cho việc chăm sóc lâu dài.

Phòng ngừa bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng

Mặc dù thoái hóa cột sống thắt lưng là bệnh lý tự nhiên theo tuổi tác, nhưng bạn hoàn toàn có thể phòng ngừa hoặc làm chậm quá trình này bằng những cách đơn giản:

• Giữ cân nặng hợp lý giúp giảm áp lực lên cột sống thắt lưng.
• Các bài tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, yoga… giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp lưng, cải thiện tính linh hoạt của cột sống.
• Chọn ghế có tựa lưng, kê cao chân nếu cần, ngồi thẳng lưng, tránh ngồi vẹo sang một bên.
• Đi thẳng người, vai thả lỏng, hai bàn chân bước đều đặn.
• Mang vác vật nặng đúng cách, dùng chân để nhấc vật nặng lên, tránh chỉ dùng sức lưng.
• Chọn nệm có độ đàn hồi vừa phải, hỗ trợ đường cong tự nhiên của cột sống.
• Nằm ngửa, kê gối đầu thấp, hai chân duỗi thẳng hoặc co nhẹ. Tránh nằm sấp vì có thể gây căng cơ lưng.
• Bổ sung các thực phẩm giàu canxi, vitamin D, protein để nuôi dưỡng xương khớp.

Phác đồ điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng sẽ được điều chỉnh phù hợp với từng đối tượng bệnh nhân. Do đó, người bệnh cần có sự tư vấn cụ thể của các bác sĩ để sử dụng thuốc cũng như có các biện pháp trị liệu tốt nhất. Tuyệt đối không tự ý điều trị tại nhà để tránh xảy ra các biến chứng nguy hiểm.