Bong Gân Bàn Chân Bao Lâu Thì Khỏi? Dấu Hiệu, Cách Trị

Bong gân bàn chân là hiện tượng rách dây chằng, các dải mô sợi cứng kết nối các xương với nhau bên trong khớp. Bong gân có thể từ nhẹ đến nghiêm trọng và gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Do đó, điều quan trọng là xác định mức độ nghiêm trọng của chấn thương và có kế hoạch điều trị phù hợp.

Bong gân bàn chân là gì?

Bong gân bàn chân xảy ra khi các dây chằng bên trong bị tổn thương, giãn quá mức hoặc bị rách. Chấn thương này thường xuất hiện trong một số môn thể thao, khiêu vũ và các hoạt động liên quan đến chuyển động bàn chân. Thông thường các triệu chứng thường nhẹ và có thể tự chăm tại nhà, tuy nhiên các trường hợp nghiêm trọng, người bệnh cần đến bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Bong gân chân được phân thành 3 mức độ như sau:

• Độ một (nhẹ): Chấn thương khá nhẹ, có thể gây các vết rách rất nhỏ hoặc giãn dây chằng.
• Độ hai (trung bình): Các dây chằng có thể bị rách một phần và tình trạng giãn dây chằng nghiêm trọng hơn.
• Độ ba (nặng): Các dây chằng bị rách hoàn toàn, bàn chân có thể không vững và mất khả năng chịu trọng lượng của cơ thể.

Vì bàn chân chứa nhiều xương, khớp và chịu toàn bộ trọng lượng của cơ thể theo mỗi bước đi, do đó đau hoặc căng thẳng ở bàn chân là tình trạng rất phổ biến. Tuy nhiên, bong gân ở bàn chân khá hiếm, ngoại trừ những người tham gia một số môn thể thao hoặc tính chất công việc khiến bàn chân có chuyển động xoắn hoặc uốn cong bất thường.

Khi bong gân bàn chân xảy ra thường có liên quan đến hai khu vực riêng biệt, bao gồm:

– Bong gân bàn chân giữa: 

Bàn chân giữa là khu vực trung tâm ở vòm bàn chân. Bong gân bàn chân giữa thường xảy ra do té ngã liên quan đến va chạm thể thao, đặc biệt là các hoạt động vặn bàn chân giữa, chẳng hạn như trượt tuyết, lướt ván hoặc cưỡi ngựa.

Ở vũ công múa ba lê nữ, bàn chân giữa rất dễ bị tổn thương, mất cân bằng khi kiễng chân, xoay người hoặc khi tiếp đáy bằng cách uốn cong hoặc xoay bất thường sau khi nhảy. Điều này có thể làm tăng nguy cơ bong gân bàn chân giữa.

Ngoài ra có ⅓ các trường hợp bong gân bàn chân giữa không liên quan đến các hoạt động nguy cơ cao. Những trường hợp này xảy ra sau tai nạn, té ngã hoặc tiếp đất với một cú xoay chân kỳ lạ.

Trong các trường hợp không phổ biến, chấn thương bong gân bàn chân giữa có thể xảy ra sau một va chạm, chấn thương, chẳng hạn như tai nạn xe cơ giới hoặc té ngã từ trên cao.

– Bong gân khớp xương đầu tiên:

Đây là vị trí gốc khớp ngón chân cái. Bong gân ở khớp này thường xảy ra khi uốn cong ngón chân quá mức. Các đối tượng nguy cơ của tình trạng này thường là cầu thủ bóng đá, vũ công múa ba lê hoặc người thường xuyên nhảy cao tiếp đất ở nơi không bằng phẳng.

Trong bóng đá, bong gân khớp xương đầu tiên thường phổ biến ở những cầu thủ đi giày nhẹ khi thi đấu trên sân nhân tạo. Đế của loại giày này tương đối linh hoạt và không bảo vệ đủ cho khớp xương, làm tăng nguy cơ chấn thương ngón chân cái. Tình trạng tương tự cũng xảy ra ở vũ công múa ba lê, đặc biệt là ở nam giới.

Dấu hiệu nhận biết bong gân bàn chân

Trong hầu hết các trường hợp, bong gân bàn chân ở mức độ nhẹ hoặc trung bình sẽ khiến chân bị sưng, mềm, hình thành vết bầm tím cục bộ. Trong các trường hợp nghiêm trọng hơn, người bệnh có thể bị đau đớn dữ dội, không thể chịu sức nặng ở bàn chân.

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bong gân, các dấu hiệu nhận biết bao gồm:

1. Triệu chứng chính

Hầu hết người bị bong gân chân sẽ cảm thấy đau bàn chân và cơn đau thường nghiêm trọng hơn khi đẩy bàn chân. Vị trí của cơn đau có thể khác nhau, phụ thuộc vào dây chằng bị tổn thương. Thông thường cơn đau được mô tả như sau:

• Đau ở đầu ngón chân cái, thường xảy ra ở trường hợp bong gân khớp xương trước.
• Đau vòm bàn chân, thường xảy ra trong trường hợp bong gân bàn chân giữa.
• Cơn đau dữ dội đến mức không thể chịu đựng được trọng lượng của cơ thể.

2. Các triệu chứng khác

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, vị trí cũng như nguyên nhân gây bong gân, người bị bong gân bàn chân có thể gặp một số triệu chứng như:

• Sưng hoặc bầm tím ở bàn chân: Những người bị bong gân bàn chân trước sẽ bị sưng ở gốc ngón chân cái. Những người bị bong gân bàn chân giữa thường bị sưng ở vòm bàn chân mà không bị bầm tím, tuy nhiên bàn chân có thể bị bầm tím khi xương bàn chân bị gãy.
• Không có khả năng chịu trọng lượng ở chân bị tổn thương: Trong các trường hợp nghiêm trọng, người bệnh có thể bị đau dữ dội và không thể chịu trọng lượng trên bàn chân bị ảnh hưởng. Tình trạng này phổ biến hơn ở trường hợp bong gân độ hai và ba.

Đặc trưng phổ biến nhất của tình trạng bong gân là sưng tấy, bầm tím và đau ở bàn chân bị ảnh hưởng, đặc biệt là khi chuyển động hoặc chịu sức nặng của cơ thể. Nếu các triệu chứng kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, người bệnh nên đến bệnh viện để được hướng dẫn cụ thể.

Nguyên nhân gây bong gân bàn chân

Bàn chân có thể được chia thành ba vùng: bàn chân sau, bàn chân giữa và bàn chân trước. Hai vị trí phổ biến của bong gân chân là ở bàn chân giữa và bàn chân trước. Các nguyên nhân thường bao gồm:

1. Bong gân bàn chân giữa

Ở bàn chân giữa có một bộ ba dây chằng ở gần vòm bàn chân rất dễ bị tổn thương và dẫn đến bong gân. Chấn thương thường xảy ra trong các tư thế bàn chân không phù hợp, chẳng hạn như:

• Hoạt động thể thao: Tình trạng này thường xảy ra trong các môn thể thao như bóng đá, khi các cầu thủ tranh chấp bóng bằng chân.
• Khiêu vũ: Bàn chân có thể bị chấn thương khi vận động viên khiêu vũ hoặc múa ba lê chỉ giữ thăng bằng trên các ngón chân.
• Ngã hoặc bước hụt: Té ngã hoặc bước hụt chân cũng có thể dẫn đến giãn dây chằng và gây bong gân.
• Tai nạn xe ô tô: Nguyên nhân này rất ít khi xảy ra, thường liên quan đến các tai nạn nghiêm trọng.

2. Bong gân bàn chân trước

Trong trường hợp bong gân bàn chân trước, chấn thương thường xảy ra ở dây chằng của khớp gốc ngón chân cái. Loại chấn thương này xảy ra khi ngón chân cái cong về phía sau nhiều hơn bình thường. Các rủi ro cụ thể bao gồm:

• Bề mặt sân nhân tạo: Trường hợp này thường thấy trong các môn thể thao liên quan đến chạy trên bề mặt nhân tạo, chẳng hạn như chơi bóng đá trên cỏ nhân tạo hoặc tập múa ba lê.
• Mang giày nhẹ: Nguy cơ bong gân bàn chân trước tăng lên khi đi giày nhẹ. Các loại giày này có thể không hỗ trợ hoặc bảo vệ bàn chân không đủ.

3. Đối tượng nguy cơ bong gân bàn chân

Có một số đối tượng có nguy cơ bong gân bàn chân giữa cao, chẳng hạn như:

• Vận động viên bóng đá, bóng rổ, bóng chuyền hoặc người chơi những môn thể thao tranh chấp bằng chân và cần nhảy lên cao.
• Vận động viên hoặc người luyện tập các môn sức bền, chẳng hạn như chạy bộ, đi bộ đường dài.
• Người bệnh có tiền sử bong gân chân có nguy cơ tái bong gân khi gặp các chấn thương hoặc tác động phù hợp.
• Sử dụng giày tập, giày đi bộ hoặc dép không phù hợp.
• Người thừa cân, béo phì có thể làm tăng áp lực lên  bàn chân và dẫn đến bong gân.
• Thường xuyên làm việc hoặc luyện tập trên bề mặt gồ ghề, ẩm ướt, mặt đất không chắc chắn dễ sụt lún, có nhiều vật cản, trơn trượt, dễ té ngã khi di chuyển.
• Thường xuyên mang vật nặng trong sinh hoạt hoặc công việc.
• Đã từng gặp các tai nạn lao động hoặc tai nạn trong sinh hoạt, chẳng hạn như trượt ngã.

Bàn chân bị bong gân bao lâu thì lành?

Thời gian phục hồi của tình trạng bong gân bàn chân phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng mà dây chằng bị kéo căng, giãn, tổn thương, mức độ rách hoặc đứt. Ngoài ra, chế độ chăm sóc và điều trị của người bệnh cũng góp phần phục hồi chức năng bàn chân sau bong gân.

Các trường hợp bong gân nhẹ có thể được điều trị và phục hồi bằng cách chườm túi đá trong khoảng thời gian từ 2 – 3 ngày tại vị trí bị thương. Dạng bong gân này thường được chữa khỏi hoàn toàn trong vòng vài tuần nếu người bệnh thực hiện các biện pháp phòng ngừa như nẹp hoặc băng vùng bị thương, giữ cho bàn chân đứng yên và nâng cao. Trong trường hợp bong gân nặng, thời gian cần thiết để chữa lành hoàn toàn thường lâu hơn rất nhiều.

• Đối với bong gân bàn chân cấp độ một, thời gian phục hồi thường dao động từ hai tuần đến một tháng.
• Đối với bong gân chân cấp độ hai, thời gian phục hồi dao động khoảng từ 1.5 – 2 tháng.
• Bong gân chân cấp độ 3 có thể mất đến 3 tháng để chữa lành.

Khi tình trạng viêm thuyên giảm, các biện pháp phục hồi sẽ tập trung vào việc lấy lại sức mạnh của cơ bàn chân. Các bài tập nhẹ nhàng được khuyến khích tùy theo khả năng chịu đựng của từng cá nhân. Theo thời gian, người bệnh có thể tiếp tục công việc và các hoạt động hàng ngày sau khi đã hồi phục đầy đủ.

Ngoài ra, theo các chuyên gia, các hoạt động như tập thể dục, đi bộ, chạy hoặc các hoạt động khác mà không nhận được chỉ định của bác sĩ sẽ khiến các triệu chứng bong gân trở nên nghiêm trọng hơn. Do đó, khi bàn chân bị chấn thương, việc tham khảo ý kiến ​​bác sĩ kịp thời để bắt đầu điều trị là điều cần thiết. Nếu các lời khuyên và hướng dẫn y tế của chuyên gia được tuân thủ tốt nhất, thời gian phục hồi sẽ được rút ngắn và người bệnh có thể nhanh chóng quay lại các hoạt động thường ngày.

Chẩn đoán bong gân bàn chân như thế nào?

Sau khi kiểm tra các triệu chứng, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh mô tả chính xác hoàn cảnh bị chấn thương ở chân. Bác sĩ cũng có thể hỏi về nghề nghiệp, các hoạt động giải trí, tham gia các môn thể thao yêu thích, các chấn thương chân chân trong quá khứ và thói quen sử dụng giày của người bệnh.

Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra bàn chân để xác định các triệu chứng, vết sưng, bầm tím và khả năng linh hoạt của bàn chân. Bác sĩ cũng có thể ấn nhẹ vào chân bị thường để xác định cơn đau bất thường hoặc nguy cơ gãy xương.

Nếu người bệnh không thể chịu sức nặng ở bàn chân bị thường, bác sĩ có thể đề nghị chụp X – quang bàn chân để xác định các nguyên nhân nghiêm trọng khác.

Chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) bàn chân thường không phổ biến, nhưng có thể được chỉ định trong các trường hợp cần thiết.

Biện pháp điều trị bong gân chân

Hầu hết các chấn thương nhẹ đến trung bình sẽ được cải thiện với các biện pháp chăm sóc tại nhà, trong khi các chấn thương nặng hơn có thể cần nẹp hoặc băng ép. Trong trường hợp các chấn thương nghiêm trọng, người bệnh có thể cần phẫu thuật để cải thiện các triệu chứng.

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của cơn đau, các biện pháp điều trị có thể bao gồm:

1. Tự chăm sóc

Ngay sau khi chấn thương dẫn đến bong gân, bác sĩ có thể đề nghị các phương pháp tự chăm sóc để giảm sưng và ngăn ngừa các chấn thương thêm. Bác sĩ có thể khuyên người bệnh nên để bàn chân nghỉ ngơi trong vài tuần đối với các chấn thương nhẹ hoặc vừa và nghỉ ngơi đến 3 – 4 tháng đối với các chấn thương nghiêm trọng.

Để thúc đẩy quá trình chữa lành tổn thương, người bệnh có thể tham khảo một số biện pháp tự chăm sóc bong gân tại nhà như:

• Để chân nghỉ ngơi và tránh để bàn chân chịu sức nặng của cơ thể.
• Chườm đá lên chân trong 20 phút mỗi lần, 2 – 3 lần mỗi ngày để giảm sưng và đau. Lưu ý, không chườm trực tiếp đá lên da để tránh gây bỏng lạnh.
• Nâng cao chân hơn tim để giảm sưng và hạn chế tình trạng viêm.

Nếu cần sử dụng thuốc giảm đau, người bệnh có thể cần nhắc sử dụng ibuprofen, naproxen hoặc  acetaminophen. Các loại thuốc này có thể sử dụng mà không cần kê toa của bác sĩ, tuy nhiên cần thận trọng khi sử dụng thuốc nếu người bệnh có các vấn đề về tim, huyết áp cao hoặc đã từng bị viêm loét dạ dày hoặc xuất huyết nội trong quá khứ. Ngoài ra, sử dụng thuốc theo liều lượng được hướng dẫn và không lạm dụng thuốc.

2. Hoạt động nhẹ

Khi cơn đau đã giảm và bàn  chân đã hết sưng, người bệnh có thể bắt đầu hoạt động nhẹ nhàng. Từ từ tăng thời gian vận động mỗi ngày để tránh tình trạng cứng khớp, teo cơ và đau nhức xương khớp.

Khi đi bộ, người bệnh có thể gặp tình trạng đau nhức xương khớp nhẹ. Tình trạng này sẽ được cải thiện khi dây chằng và các cơ ở bàn chân bắt đầu khỏe hơn.

Bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu cũng có thể đề nghị một số bài tập để tăng cường cơ và dây chằng ở bàn chân. Các bài tập này cũng có thể ngăn ngừa chấn thương trong tương lai.

Một số lưu ý khi hoạt động thể chất:

• Trong quá trình hoạt động, người bệnh cần chọn một đôi giày ổn định và bảo vệ tốt cho bàn chân. Giày nên có đề cao để bảo vệ mắt cá chân và đế nên có độ cứng vừa phải để hỗ trợ bàn chân. Đi chân trần hoặc dép lê có thể khiến tình trạng bong gân trở nên nghiêm trọng hơn.
• Nếu cảm thấy đau đớn hoặc khó chịu khi hoạt động thể chất, hãy dừng lại và nghỉ ngơi.
• Chườm đá vào chân sau khi hoạt động để ngăn ngừa cơn đau và khó chịu.
• Trao đổi với bác sĩ trước khi quay lại các hoạt động thể chất hoặc các môn thể thao mạnh.

3. Cố định chân

Nếu các triệu chứng, bác sĩ có thể đề nghị người bệnh sử dụng nẹp bàn chân để bảo vệ chân khỏi các chấn thương thêm, do vận động hoặc tác động khác.

Bác sĩ cũng có thể đề nghị người bệnh sử dụng nạng để giảm lực tác động khi để tránh áp lực lên bàn chân khi di chuyển.

4. Phẫu thuật

Nếu các triệu chứng bong gân bàn chân nghiêm trọng và không đáp ứng các phương pháp điều trị nội khoa, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật. Phẫu thuật thường được chỉ định cho bong gân cấp độ ba hoặc khi bong gân có liên quan đến gãy xương.

Phẫu thuật có thể bao gồm định vị các xương trở lại vị trí bình thường, hợp nhất các xương bị gãy hoặc sử dụng đinh vít để cố định xương. Sau khi phẫu thuật, người bệnh sẽ cần thời gian thực hiện vật lý trị liệu để phục hồi chức năng bàn chân.

Phòng ngừa bong gân bàn chân

Cách tốt nhất để tránh bong gân mắt bàn chân là tăng cường sức mạnh chi dưới cũng như thực hiện khởi động và hạ nhiệt đầy đủ khi luyện tập thể chất. Ngoài ra, để hỗ trợ phòng ngừa chấn thương, người bệnh cần lưu ý:

• Đi bộ hoặc chạy trên các bề mặt bằng phẳng. Nếu đi bộ hoặc chạy trên các bề mặt không bằng phẳng, hãy chú ý đến đường đi và giới hạn tốc độ để ngăn ngừa các chấn thương.
• Tránh các môn thể thao và hoạt động mạnh khi chưa tập luyện đầy đủ.
• Đảm bảo sử dụng giày dép phù hợp và vừa vặn cho các môn thể thao.
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và sinh hoạt với cường độ phù hợp, thường xuyên tập thể dục để tăng cường sức mạnh xương khớp.
• Thực hiện các quy định về an toàn lao động, tập luyện để tránh nguy cơ bị té ngã, chấn thương.

Hầu hết các chấn thương bong gân bàn chân đều lành theo thời gian và triển vọng bệnh tương đối tốt, đặc biệt là ở những người điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn. Do đó, điều quan trọng là đến bệnh viện để xác định nguyên nhân và có biện pháp xử lý phù hợp.

Tham khảo thêm:

• Bong Gân Nên Chườm Gì? Nóng Hay Lạnh? Điều Cần Biết
• Bong Gân Nên Ăn Gì, Kiêng Gì Giảm Đau, Phục Hồi Nhanh?