Bộ Xương Người: Cấu Tạo Gồm Mấy Phần, Có Bao Nhiêu Chiếc?

Bộ xương người chiếm khoảng 20% trong lượng cơ thể, bao gồm tất cả xương, sụn, gân và dây chằng. Xương hoạt động như một cấu trúc để hỗ trợ cơ thể, cho phép di chuyển, tạo ra tế bào máu, bảo vệ các cơ quan nội tạng và lưu trữ khoáng chất cần thiết cho cơ thể.

Bộ xương người là gì? Có bao nhiêu xương?

Bộ xương người là hệ thống trung tâm của cơ thể, bao gồm các xương, mô liên kết, sụn, gân và dây chằng. Hệ thống xương người trưởng thành chứa 206 xương, trong khi đó trẻ em có thể có hơn 300 xương.

Hệ thống xương ở nam và nữ giới có thể có sự khác biệt. Xương nam giới thường dài và có khối lượng cao hơn. Trong khi đó, hệ thống xương ở phụ nữ thường có xu hướng phát triển lớn hơn hơn phần xương chậu, điều này phù hợp cho việc mang thai và sinh con.

Bộ xương người gồm mấy phần?

Bất kể giới tính, bộ xương người tương tự như xương ở các động vật khác, bao gồm hai phần chính, được gọi xương trục và xương phần phụ. Phụ thuộc vào hai bộ phận chính, cấu tạo bộ xương người có thể bao gồm các phần như sau:

• Bộ xương trục (Axial skeleton): Xương móng (The hyoid), xương mặt (The facial bones), cột sống (The spine)
• Xương phần phụ (The appendicular skeleton): Xương ức (Pectoral girdle), xương chi (xương dài ở tay và chân), xương chậu (Pelvic girdle) và bàn tay – bàn chân (Hands and feet)

Bộ xương người cấu tạo như thế nào?

Hệ thống xương người là một mạng lưới gồm nhiều bộ phận khác nhau, phối hợp với nhau để di chuyển. Phần chính của xương bao gồm khung xương 206 chiếc ở người trưởng thành.

Mỗi xương được cấu tạo từ ba lớp chính, chẳng hạn như:

• Màng xương (Periosteum): Đây là một lớp màng cứng bao bọc ở bên ngoài xương với nhiệm vụ bảo vệ xương.
• Xương đặc (Compact bone): Ở bên dưới màng xương là xương đặc, có màu trắng, cứng và nhẵn. Xương đặc cung cấp khả năng hỗ trợ và bảo vệ cấu trúc xương.
• Xương xốp (Spongy bone): Xương xốp là lõi của xương, mềm hơn xương đặc và nằm ở trung tâm của xương. Xương xốp có các lỗ rỗng nhỏ, được sử dụng để chứa tủy xương.

Bên cạnh đó, xương người cũng có một số thành phần khác, chẳng hạn như:

• Sụn: Sụn là chất dẻo, mụn bao phủ ở các đầu xương với nhiệm vụ hỗ trợ xương di chuyển mà không gây ma sát hoặc cọ xát các xương vào nhau. Khi sụn mòn đi có thể dẫn đến viêm khớp, thoái hóa khớp, gây đau đớn và một số vấn đề về cử động.
• Khớp xương: Khớp là nơi hai hoặc nhiều xương trong cơ thể kết nối với nhau. Khớp bao gồm ba loại chính là: Các khớp bất động (là không không được cử động, chẳng hạn như khớp xương sọ), khớp cử động một phần (là những khớp cho phép cử động hạn chế, chẳng hạn như khớp xương sườn) và khớp chuyển động (là các khớp cho phép thực hiện nhiều chuyển động, chẳng hạn như khuỷu tay, vai và đầu gối).
• Dây chằng: Là các dải mô dày liên kết với nhau để giữa các xương hoạt động linh hoạt.
• Gân: Là các dải mô nối các đầu cơ với xương.

Chức năng của hệ xương người là gì?

Bộ xương người có nhiều chức năng, chẳng hạn tạo hình dạng cơ thể. Bên cạnh đó, bộ xương cũng quyết định một số hoạt động, chẳng hạn như:

• Di chuyển: Khung xương người hỗ trợ trọng lượng cơ thể để hỗ trợ đứng và di chuyển. Cụ thể, xương, các khớp, mô liên kết và các cơ kết hợp với để làm cho các bộ phận cơ thể di chuyển.
• Sản xuất tế bào máu: Xương chứa các tủy xương với nhiệm vụ sản xuất hồng cầu (red blood cells) và bạch cầu (white blood cells).
• Bảo vệ các cơ quan: Xương hỗ trợ bảo vệ cơ thể, chẳng hạn như hộp sọ bảo vệ não, xương sườn bảo vệ tim và phôi, trong khi đó, xương sống bảo vệ tủy sống.
• Lưu trữ các khoáng chất: Xương là nguồn cung cấp khoáng chất như canxi và vitamin D.

Giải phẫu bộ xương trục

Bộ xương trục trưởng thành bao gồm 80 xương, được tạo thành từ các xương trục dọc của cơ thể, chẳng hạn như xương đầu, cổ, ngực và cột sống.

1. Xương sọ

Hộp sọ bao quanh não, đôi khi còn được gọi là vỏ não, có quan hệ mật thiết với các cơ quan về thị giác, âm thanh, khứu giác và vị giác.

Hộp sọ người lớn bao gồm 22 xương, các xương này được phân loại theo vị trí như sau:

• Xương sọ: Có tất cả 8 xương sọ để tạo thành hộp sọ với chức năng bảo vệ não.
• Các xương mặt: Có 14 xương mặt, được tìm thấy ở mặt trước của hộp sọ và tạo nên khuôn mặt.

2. Xương nhỏ ở tai

Có 6 xương nhỏ ở tai để tạo nên tổ chức thính giác được tìm thấy ở ống tai người. Có 3 xương thính giác nhỏ ở mỗi bên, bao gồm:

• Xương búa (malleus)
• Xương đe (incus)
• Xương bàn đạp (stapes)

Các xương này hoạt động cùng nhau để truyền sóng âm thanh từ môi trường xung quanh đến các cấu trúc bên trong tai.

3. Xương móng

Xương móng (The hyoid) là xương hình chữ U nằm ở gốc lưỡi, phía trước cổ, giữa hàm dưới và là sụn lớn nhất của thanh quản. Xương móng không liên kết với các xương khác, do đó đây là một xương có chức năng đơn thuần.

Xương móng có 3 phần chính:

• Thân (Body)
• Sừng lớn (greater cornu)
• Sừng bé (lesser cornu)

Chức năng chính của xương móng là đóng vai trò như một điểm bám của các cơ và dây chằng ở cổ.

4. Xương mặt

Bộ xương mặt được cấu tạo từ các phần tử xương hàm và da không thuộc não bộ. Xương mặt được cấu tạo từ 14 xương khác nhau, bao gồm:

• 2 xương xoăn mũi dưới (Inferior turbinal)
• 2 xương lệ (Lacrimal bones)
• 1 xương hàm dưới (Mandible)
• 2 xương hàm trên (Maxilla)
• 2 xương mũi (Nasal bones)
• 2 xương vòm miệng hay xương khẩu cái (Palatine bones)
• 1 Xương lá mía (Vomer)
• 2 xương gò má (Zygomatic bones)

Hầu hết các cấu trúc xương mặt được hình thành ở xương hàm trên. Xương hàm trên tạo thành phần giữa và dưới hốc mắt, chứa một số bộ phận như lỗ thông mũi và lỗ mở cho mũi (lỗ mũi), hốc mắt và các răng ở hàm trên.

Ham dưới ban đầu là 2 xương riêng biệt, nửa bên trái và nửa bên phải. Tuy nhiên, khi được hai tuổi, hai xương sẽ hợp nhất thành một. Xương hàm dưới là xương lớn nhất, khỏe nhất và nằm ở vị trí thấp nhất của mặt. Bên cạnh đó, đây cũng là xương duy nhất của hộp sọ cử động được.

5. Cột sống

Cột sống được tạo thành từ 26 xương với 24 xương đầu tiên là tất cả các đốt sống, tiêp theo là xương cùng và xương cụt. 24 xương đốt sống có thể được chia thành:

• Đốt sống cổ gồm 7 xương được tìm thấy ở vùng đầu và cổ
• Đốt sống ngực bao gồm 12 xương được tìm thấy ở phần lưng trên
• Các đốt sống thắt lưng được tìm thấy ở phần lưng dưới

Xương cùng và xương cụt được tạo thành từ một số đốt sống hợp nhất, hỗ trợ cơ thể khi ngồi. Ngoài ra, xương cùng và xương cụt cũng đóng vai trò như một điểm kết nối các dây chằng trong cơ thể.

Xương cột sống cũng bao gồm các khung sườn, bao gồm 12 đốt sống ngực, 24 xương sườn và xương ức. Xương sườn là các thanh xương cong, nén, với mỗi xương tiếp theo (tính từ trên xuống) cong nhiều hơn.

Xương sườn có 12 đôi, với 7 đôi xương sườn đầu tiên được gọi là xương sườn thật và 5 đôi xương dưới được gọi là xương sườn giả.

Giải phẫu xương phần phụ

Bộ xương người có tổng cộng 126 xương phần phụ, bao gồm các xương tạo nên cánh tay, chân và các xương gắn vào khung xương trục. Cụ thể các xương phần phụ bao gồm:

1. Xương ức

Xương ức (Pectoral girdle) được tạo thành từ xương đòn (clavicle) và xương bả vai (scapula) là nơi cánh tay kết nối với xương trục.

2. Xương chi trên

Các chi trên là tên gọi chung của hai cánh tay. Mỗi cánh tay chứ 30 xương, bao gồm:

• Xương dài cánh tay (Humerus)
• Xương quay (Radius) là các xương được tìm thấy ở gốc ngón tay cái
• Xương trụ hay xương khuỷu tay (Ulna) là xương dài ở căng tay, có dạng lăng trụ và là xương dài thứu hai của tay
• Xương cổ tay (Carpals) bao gồm 8 xương
• Xương bàn tay (Metacarpals) bao gồm 5 xương
• Xương ngón tay (Phalanges) bao gồm 14 xương

3. Xương chậu

Xương chậu (Pelvic girdle) hay còn được gọi là xương hông, nơi chân gắn vào khung xương trục. Xương chậu bao gồm hai xương chính cho mỗi chân.

Mỗi xương chậu bao gồm ba phần chính, bao gồm:

• Xương hông (Ilium) là các xương ở phần trên cùng của xương chậu
• Hố chậu (Ischium) là xương có đường cong để tạo nên phần nên phần nền của mỗi xương hông
• Mào lược xương mu (Pubis) là các xương nằm ở phần trước của xương hông

4. Xương chân

Tương tự như xương cánh tay, mỗi xương chân có 30 xương, bao gồm:

• Xương đùi (Femur) là các xương lớn ở chân
• Xương chày (Tibia) là các xương lớn ở chân
• Xương chày (Fibula) là xương chính ở cẳng chân, tạo thành ống chân
• Xương bánh chè (Patella)
• Xương cổ chân (Tarsals)
• Xương bàn chân (Metatarsal)
• Xương ngón chân (Phalanges)

Một số thông tin cơ bản về bộ xương người

1. Bộ xương người có 206 xương

Bộ xương người có tổng cộng 206 xương, mỗi xương đóng vai trò quan trọng khác nhau trong các hoạt động của cơ thể. Nếu một xương bị gãy, tất cả các xương xung quanh có thể không thực hiện đúng nhiệm vụ cơ bản.

2. Trẻ sơ sinh có 300 xương

Người trưởng thành khỏe mạnh có 206 xương, tuy nhiên trẻ sơ sinh có đến 300 xương.

Tuy nhiên không phải các xương mất đi khi trưởng thành. Khi cơ thể phát triển, một số xương sẽ hợp nhất lại với nhau để tạo thành các xương lớn hơn trong hệ thống xương.

3. Cơ thể có hai loại xương

Xương có hai loại là xương cứng, đặc và xương mềm, xốp. Phần xương cứng và đặc được gọi là xương vỏ não. Xương mềm và xốp được tìm thấy bên trong các xương lớn, xương chậu, xương sườn và một số phần của hộp sọ. Mặc dù ít đặc hơn xương vỏ não, tuy nhiên các xương này cũng tương đối cứng để đảm bảo chức năng bảo vệ cơ thể.

4. Các xương chứa đầy tủy

Tủy xương là một chất xốp được tìm thấy bên trong các xương lớn như hông, xương chậu và xương đùi. Tủy xương chưa các tế bào gốc, chịu trách nhiệm sản xuất nhiều tế bào quan trọng nhất, bao gồm cả tế bào máu, não, tim và xương.

5. Tai chứa các xương nhỏ nhất

Xương bàn đạp (Stapes) là xương nằm ở trong tai và là xương nhỏ nhất trong tất cả các xương. Đôi khi xương này có hình dạng như chữ Y, kết hợp xương búa (malleus) và xương đe (incus) để chuyển âm thanh thành sóng não để con người có thể hiểu được.

6. Xương dài nhất cơ thể nằm ở chân

Xương đùi là xương dài và lớn nhất trong cơ thể, chạy từ hông đến đầu gối. Bên cạnh đó, xương đùi là xương chịu phần lớn trọng lượng của cơ thể, do đó đây cùng là xương mạnh nhất trong cơ thể.

7. Xương được cấu tạo để chống lại hao mòn

Một người có thể bước từ một đến ba triệu bước chân mỗi năm, do đó xương gần như được sử dụng liên tục. Do đó, xương được cấu tạo để chống lại các hao mòn từ các hoạt động hàng ngày, chẳng hạn như đi, chạy hoặc thực hiện các hoạt động cơ bản khác.

Tuy nhiên, xương có thể bị gãy, tổn thương, kích thích, đặc biệt là khi cơ thể lão hóa hoặc không được chăm sóc đúng cách.

8. Hơn một nửa xương nằm ở tay và chân

Người trưởng thành có 206 xương, trong đó có 106 xương nằm ở tay và chân.

9. Sự khác nhau về xương sườn

Hầu hết tất cả mọi người có 12 xương sườn, nhưng một số người có thể có 13 xương sườn. Tuy nhiên xương sườn thứ 13 rất hiếm và chỉ có 1% những người được sinh ra với 13 xương sườn.

Ở hầu hết mọi người, xương sườn phụ này được gọi là xương sườn cổ và thường dẫn đến các vấn đề y tế, chẳng hạn như đau cổ. Do đó, những người sinh ra với xương sườn phụ thường cần phẫu thuật để cắt bỏ.

10. Khớp gối là khớp lớn nhất trong cơ thể

Có ba xương kết nối tại khớp gối là xương đùi, xương chày và xương bánh chè. Ba xương này cần có kích thước bằng nhau để kết nối, do đó khớp đầu gối là khớp lớn nhất trong cơ thể.

11. Xương có thể tự chữa lành

Khi xương bị gãy, cơ thể sẽ sản sinh ra các tế bào xương mới và giúp chữa lành vết gãy. Các biện pháp điều trị, chẳng hạn như bó bột hoặc nẹp chỉ đảm bảo xương lành lại thẳng và tránh các vấn đề liên quan trong tương lai.

12. Thay đổi chế độ ăn uống có thể giúp xương khỏe hơn

Xương mất dần sức mạnh theo thời gian và lão hóa khi cơ thể già đi. Tuy nhiên để đảm bảo xương khỏe mạnh, bạn có thể tăng cường các loại thực phẩm giàu canxi như các sản phẩm từ sữa, bông cải xanh và một số loại cá.

Bên cạnh đó, tập thể dục thường xuyên cũng có thể giữa cho xương chắc, khỏe và hạn chế nguy cơ viêm khớp cũng như thoái hóa khớp.

Một số tình trạng phổ biến ảnh hưởng đến bộ xương người

Nhiều tình trạng có thể ảnh hưởng đến xương, khớp và các mô tạo nên bộ xương người. Một số tình trạng xảy ra do chấn thương, bệnh lý, trong khi một số điều kiện xảy ra khi cơ thể lão hóa.

Các tình trạng có thể ảnh hưởng đến bộ xương người có thể bao gồm:

• Gãy xương: Gãy xương thường xảy ra do chấn thương hoặc va chạm như tai nạn hoặc té ngã.
• Viêm khớp: Viêm khớp là tình trạng viêm các khớp gây đau và hạn chế phạm vi cử động. Tình trạng này có thể liên quan đến quá trình thoái hóa tự nhiên, bệnh lý tự miễn hoặc nhiễm trùng. Tình trạng viêm đau khớp sẽ nhanh chóng được giải quyết với 1 liệu trình điều trị viêm đau khớp kết hợp Đông – Tây y Quân Dân 102.
• Ung thư xương: Ung thư có thể phát triển trong các mô của xương hoặc trong các tế bào do xương tạo ra. Tình trạng này có thể gây suy yếu và gãy xương.
• Loãng xương: Loãng xương là tình trạng mất xương do không nhận đủ canxi. Điều này khiến xương dễ gãy, nứt vỡ và mất cấu trúc theo thời gian.
• Cong vẹo cột sống: Cong vẹo cột sống xảy ra khi cột sống không cong theo hình dạng bình thường.  Có ba loại chính bao gồm gù cột sống (Kyphosis), vẹo cột sống (Scoliosis) và tật ưỡn lưng (Lordosis).

Lời khuyên để giữ bộ xương khỏe mạnh

Bộ xương người cung cấp nền tảng cho mọi chuyển động của cơ thể và bảo vệ các cơ quan quan trọng khác trong cơ thể. Do đó giữ cho bộ xương khỏe mạnh là điều cần thiết và quan trọng.

Để giữ cho hệ xương chắc và khỏe mạnh, bạn có thể tham khảo một số biện pháp như:

• Bổ sung nhiều canxi trong chế độ ăn uống, chẳng hạn như sữa, sữa chua, hạnh nhân, rau lá xanh, bông cải xanh, đậu phụ và cá như cá hồi, để giữ cho xương chắc khỏe.
• Đảm bảo lượng vitamin D để đảm bảo sức khỏe của xương. Bạn có thể dành nhiều thời gian ở ngoài trời hoặc bổ sung viên uống vitamin D để tăng cường sức khỏe xương.
• Uống nhiều nước để giúp các mô khỏe mạnh.
• Thường xuyên tập thể dục để xương khớp chắc khỏe. Các bài tập chịu trọng lượng bao gồm những thứ như đi bộ, chạy bộ và leo cầu thang rất tốt cho hệ xương khớp.
• Giữ cân nặng hợp lý để tránh gây thêm áp lực lên xương và sụn.
• Mặc đồ bảo hộ khi chơi các môn thể thao tiếp xúc như bóng đá hoặc khúc côn cầu.
• Thận trọng khi đi cầu thang để tránh té ngã.

Bộ xương người có thể hỗ trợ vận động suốt đời. Do đó, chăm sóc bộ xương đúng cách để đảm bảo cơ thể có thể di chuyển lâu hơn, trải nghiệm nhiều hơn và có sức khỏe tốt hơn.

Thông tin thêm:

• Vẹo cột sống là gì? Nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị