Thoái Hóa Khớp Gối Nguyên Phát Và Thứ Phát

Thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát xảy ra khi sụn bảo vệ khớp hao mòn theo thời gian, dẫn đến đau đớn, cứng khớp hoặc mất khả năng chuyển động linh hoạt. Thông tin bên dưới sẽ giúp người bệnh phân biệt hai tình trạng này và có kế hoạch điều trị, phòng ngừa phù hợp.

Thoái hóa khớp gối phát triển như thế nào?

Sụn là một mô cứng nhưng linh hoạt bao phủ ở các đầu xương trong cơ thể. Khi hai hoặc nhiều xương gặp nhau tại một khớp, mô sụn sẽ giúp hấp thụ lực truyền qua khu vực này, giúp giảm ma sát.

Thoái hóa khớp gối xảy ra khi các sụn bị phá vỡ, viêm hoặc chấn thương sụn. Tình trạng này thường xảy ra dần dần theo thời gian, có thể làm thay đổi cách các khớp di chuyển và tăng sự cọ sát, ma sát. Ngoài ra, cơ thể sẽ phản ứng với sự tăng ma sát này dẫn đến tích tụ xương dư thừa trong khớp, dẫn đến hình thành các gai xương và làm thay đổi chuyển động của người bệnh.

Thoái hóa khớp gối được chia thành hai loại là nguyên phát và thứ phát. Xác định loại thoái hóa là cách tốt nhất để có kế hoạch điều trị hiệu quả, an toàn.

Thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát là gì?

Thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát là hai tình trạng khác nhau:

• Thoái hóa khớp gối nguyên phát là tình trạng thoái hóa sụn và khớp mà không rõ nguyên nhân. Các thay đổi này là vô căn, phát sinh tự nhiên và không thể xác định được bệnh lý hoặc tình trạng sức khỏe liên quan.
• Viêm xương khớp thứ phát xảy ra khi một chấn thương trước đó hoặc tình trạng bệnh lý tồn tại từ trước khi thoái hóa khớp xảy ra. Các chấn thương này có thể xảy ra khi chơi thể thao, tai nạn, va chạm, một số bệnh viêm nhiễm, như viêm khớp dạng thấp, bệnh gút, cũng có thể dẫn đến thoái hóa khớp thứ phát.

Thoái hóa khớp gối là nguyên nhân chính dẫn đến mất chức năng từ trung bình đến nghiêm trọng. Do đó, người bệnh cần xác định loại thoái hóa khớp, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và có kế hoạch điều trị phù hợp.

Nguyên nhân gây thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát

Thoái hóa khớp nguyên phát:

Hầu như tất cả mọi người đều có thể bị thoái hóa khớp gối nguyên phát. Tuy nhiên có một số nguyên nhân làm tăng nguy cơ cũng như khiến các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như:

• Phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ sau mãn kinh
• Ở độ tuổi trung niên
• Có tiền sử gia đình thoái hóa khớp
• Thường xuyên thực hiện các công việc lặp lại thường xuyên
• Các yếu tố rủi ro có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp gối bao gồm:
• Béo phì
• Người có nồng độ cholesterol cao
• Bệnh tiểu đường

Các tình trạng này làm tăng phản ứng viêm trong cơ thể và ảnh hưởng đến sụn khớp theo nhiều cách khác nhau.

Thoái hóa khớp gối thứ phát:

Không giống như thoái hóa khớp gối nguyên phát, thoái hóa khớp gối thứ phát có liên quan đến một số nguyên nhân cụ thể. Tình trạng này cũng xuất hiện ở người trẻ tuổi, thường là những người dưới 35 tuổi.

Một số nguyên nhân và yếu tố rủi ro liên quan đến thoái hóa khớp gối thứ phát bao gồm:

• Chấn thương khớp, gãy xương lặp lại nhiều lần là nguyên nhân chính dẫn đến khởi phát thoái hóa khớp thứ phát.
• Biến dạng khớp bẩm sinh, chẳng hạn như loạn sản xương, có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp gối.
• Viêm khớp tự miễn, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp, có thể dẫn đến thoái hóa khớp gối thứ phát. Ở một số người viêm khớp dạng thấp cũng có thể gây tổn thương tim, phổi, mạch máu, da và mắt.
• Bệnh về sụn hoặc xương, chẳng hạn như bệnh Paget, có thể gây tổn thương cấu trúc sụn, xương, dẫn đến thoái hóa khớp thứ phát.
• Rối loạn chuyển hóa trong cơ thể có thể làm thay đổi quá trình trao đổi chất bình thường của cơ thể. Các rối loạn phổ biến như tăng huyết áp và đái tháo đường, có thể gây tổn thương đầu gối và dẫn đến thoái hóa khớp.

Dấu hiệu nhận biết thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát

Cả thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát đều xảy ra khi sụn bị phá vỡ, khiến các đầu xương cọ xát vào nhau, dẫn đến đau xương. Triệu chứng phổ biến nhất là đau ở đầu gối, đặc biệt là khi sử dụng lặp lại. Tình trạng thoái hóa khớp gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, có thể ảnh hưởng đến chức năng khớp và các hoạt động hàng ngày. Các triệu chứng này thường trở nên nghiêm trọng vào ban ngày, sau các hoạt động vất vả.

Thoái hóa khớp gối có các dấu hiệu nhận biết chung, chẳng hạn như:

• Cứng khớp, đặc biệt là vào buổi sáng khi ra khỏi giường. Tình trạng này sẽ được cải thiện khi vận động.
• Phạm vi chuyển động hạn chế ở khớp bị ảnh hưởng. Điều này có thể dẫn đến các âm thanh lạo xạo khi chuyển động khớp.
• Sưng xung quanh đầu gối.
• Yếu cơ khi viêm khớp tiến triển.
• Mất ổn định hoặc mất khả năng chuyển động khớp ở chân.

Các triệu chứng thoái hóa khớp gối thứ phát sẽ tiến triển dần theo thời gian, đặc biệt là khi thoái hóa khớp gây viêm. Nếu thoái hóa khớp là biến chứng của một loại viêm khớp tự miễn dịch, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp, viêm bao hoạt dịch, các dấu hiệu khác có thể bao gồm:

• Sụn bị hao mòn theo thời gian
• Khoảng cách giữa các khớp bị thu hẹp
• Các khớp nóng và viêm
• Suy giảm dịch khớp bôi trơn ở các khớp
• Hình thành các gai xương và các xương cọ xát với nhau

Nếu thoái hóa khớp tiến triển, người bệnh sẽ bị đau và khó chịu khi chuyển động khớp gối. Cơn đau có thể nghiêm trọng đến mức người bệnh không thể quay trở lại các hoạt động hàng ngày.

Chẩn đoán thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát

Có nhiều phương pháp khác nhau được sử dụng để chẩn đoán thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát. Quá trình chẩn đoán bệnh tương đối giống nhau và sẽ trải qua một số xét nghiệm như:

• Xét nghiệm máu: Không có xét nghiệm cụ thể nào có thể chẩn đoán thoái hóa khớp, tuy nhiên xét nghiệm máu có thể loại trừ các tình trạng khác gây thoái hóa khớp gối thứ phát, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp.
• Chụp X – quang: Hình ảnh X – quang có thể giúp bác sĩ xác định tình trạng mất sụn khớp, thu hẹp không gian khớp và sự hình thành các gai xương. Hình ảnh X – quang cũng có thể giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây đau và xác định phương pháp điều trị hiệu quả.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI sử dụng từ trường và sóng vô tuyến để tạo ra hình ảnh chi tiết về xương, sụn và các mô mềm khác. MRI cũng giúp chẩn đoán các trường hợp thoái hóa khớp gối nghiêm trọng.
• Chọc hút khớp: Trong xét nghiệm này, bác sĩ sẽ sử dụng kim vô trùng để lấy dịch khớp và phân tích trong phòng thí nghiệm. Phân tích này có thể giúp chẩn đoán hoặc loại trừ các tình trạng viêm khớp. Ngoài ra, loại bỏ dịch khớp cũng giúp giảm đau, giảm sưng và viêm.
• Nội soi khớp: Xét nghiệm này được sử dụng để phát hiện hoặc nghi ngờ các tổn thương sụn hoặc khớp. Trong xét nghiệm này, ống nội soi sẽ được đưa vào bên trong không gian khớp để xác định các bất thường, tổn thương sụn và có kế hoạch xử lý phù hợp nhất.

Điều trị thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát

Cả thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát đều không thể chữa khỏi. Điều trị thoái hóa khớp gối thứ phát bắt đầu bằng việc quản lý nguyên nhân cơ bản và kiểm soát mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Bác sĩ có thể tập trung vào các triệu chứng, mức độ nghiêm trọng và nhu cầu của người bệnh để xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp nhất.

Các biện pháp điều trị thường bắt đầu bằng việc đơn giản và không xâm lấn. Nếu các phương pháp bảo tồn không mang lại hiệu quả, bác sĩ có thể đề nghị sử dụng thuốc, biện pháp xâm lấn tối thiểu hoặc phẫu thuật.

1. Sử dụng thuốc

Có một số loại thuốc giảm đau không kê đơn được chỉ định để điều trị tình trạng thoái hóa khớp gối, chẳng hạn như Paracetamol. Mặc dù có thể giúp giảm đau hiệu quả, tuy nhiên các loại thuốc này không giúp giảm viêm và uống quá nhiều thuốc có thể dẫn đến tổn thương gan.

Các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID) cũng có thể giúp giảm viêm, giảm các triệu chứng thoái hóa khớp và giảm đau hiệu quả. NSAID phổ biến nhất bao gồm Aspirin, Ibuprofen và Naproxen.

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, bác sĩ có thể đề nghị các loại thuốc phù hợp. Tuy nhiên, thuốc có thể dẫn đến nhiều tác dụng phụ, chẳng hạn như các vấn đề về dạ dày, bệnh tim mạch, các vấn đề về xuất huyết, tổn thương gan, thận. Do đó, việc sử dụng thuốc cần nhận được sự đồng ý và chỉ dẫn của bác sĩ chuyên môn để đạt hiệu quả tốt nhất.

Nếu cần thiết, bác sĩ có thể kê thuốc giảm đau theo toa hoặc các loại thuốc giảm đau gây nghiện để giảm đau, giảm sưng cũng như nâng cao chất lượng cuộc sống. Thuốc kê đơn được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ trong thời gian ngắn để kiểm soát các triệu chứng.

Tuy nhiên các loại thuốc kê đơn thường có nhiều tác dụng phụ. Do đó, người bệnh nên theo dõi các phản ứng của cơ thể để có kế hoạch xử lý, chăm sóc sức khỏe phù hợp.

2. Thay đổi lối sống

Thay đổi lối sống cơ bản có thể giúp kiểm soát các triệu chứng thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát. Các biện pháp phổ biến bao gồm:

• Duy trì hoạt động thẻ chất, tập thể dục thường xuyên có thể giúp kiểm soát các triệu chứng, giảm căng thẳng và ngăn ngừa các biến chứng phát sinh.
• Thực hiện chế độ ăn uống cân bằng, giàu vitamin C, đặc biệt là trái cây và rau quả, thực phẩm giàu omega 3, thịt nạc, chất béo lành mạnh (dầu ô liu, bơ, các loại hạt) có thể giúp giảm đau, kiểm soát tình trạng viêm khớp. Chế độ ăn uống cân bằng cũng giúp giảm cân, duy trì cân nặng khỏe mạnh và giảm áp lực lên khớp gối.
• Giảm cân giúp làm dịu các triệu chứng thoái hóa khớp gối và góp phần nâng cao sức khỏe khớp.
• Chườm nóng hoặc chườm lạnh có thể giúp tăng cường lưu lượng máu, giảm đau, cải thiện tình trạng cứng khớp cũng như ngăn ngừa các biến chứng phát sinh.
• Thực hiện các kỹ thuật thư giãn, giảm stress và ngăn ngừa các rủi ro phát sinh.
• Không hút thuốc và tránh tiếp xúc với khói thuốc lá. Nồng độ nicotine có thể dẫn đến viêm nhiễm trong cơ thể và khiến tình trạng thoái hóa trở nên nghiêm trọng hơn.

Bác sĩ có thể đề nghị lối sống phù hợp để cải thiện các triệu chứng thoái hóa khớp gối. Trao đổi với bác sĩ nếu có bất cứ câu hỏi hoặc thắc mắc nào liên quan.

3. Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là phương pháp điều trị thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát phổ biến, hiệu quả cao, bất cứ mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Nhà vật lý trị liệu sẽ đề nghị các bài tập tăng cường chuyển động, cải thiện các vấn để về khớp và phục hồi chức năng vận động linh hoạt.

Cụ thể, vật lý trị liệu mang lại một số lợi ích như:

• Cải thiện các triệu chứng đau, sưng và viêm khớp
• Tăng cường khả năng chuyển động linh hoạt và nâng cao chất lượng cuộc sống
• Nâng cao sức mạnh cơ bắp, tăng phạm vi chuyển động, giữ thăng bằng, giảm đau và cứng khớp

Chuyên gia vật lý trị liệu có thể đề xuất các thiết bị hỗ trợ, chẳng hạn như đai đầu gối, gậy hoặc khung tập đi để hỗ trợ nếu khớp gối suy yếu. Điều quan trọng là thực hiện chương trình tập luyện theo hướng dẫn của nhà trị liệu để đạt hiệu quả tốt nhất.

4. Tiêm nội khớp

Tiêm nội khớp là phương pháp điều trị thoái hóa khớp gối phổ biến và hiệu quả. Thuốc có thể kiểm soát các triệu chứng, làm chậm quá trình phá hủy sụn và phục hồi chức năng vận động linh hoạt.

Các loại thuốc tiêm phổ biến bao gồm:

• Tiêm corticosteroid nội khớp: Các loại thuốc Corticosteroid có thể giúp chống viêm, cải thiện tình trạng đau và sưng khớp. Với tình trạng thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát, corticosteroid thường được tiêm nội khớp để kiểm soát các triệu chứng. Thuốc được tiêm thực hiện phòng khám hoặc bệnh viện để đạt hiệu quả tốt nhất.
• Axit hyaluronic: Axit hyaluronic là một chất hóa học có trong dịch khớp tự nhiên. Tiêm Axit hyaluronic nội khớp có thể giúp kiểm soát các triệu chứng thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát ở một số người bệnh.

5. Phẫu thuật

Nếu các phương pháp điều trị bảo tồn thất bại hoặc mang lại hiệu quả không như mong muốn, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật để kiểm soát các triệu chứng. Tuy nhiên, phẫu thuật không phải là phương pháp điều trị ưu tiên và có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro, vì vậy người bệnh nên trao đổi với bác sĩ để được hướng dẫn cụ thể.

Các phương pháp phẫu thuật thoái hóa khớp phổ biến bao gồm:

• Thay thế một phần hoặc toàn bộ khớp gối
• Hợp nhất khớp
• Phẫu thuật nội soi sắp xếp lại sụn và xương

Có rất nhiều phương pháp điều trị thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát. Trao đổi với bác sĩ để xác định phương pháp điều trị hiệu quả, an toàn và phù hợp nhất đối với từng cá nhân.

Phòng ngừa thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát

Một số yếu tố rủi ro dẫn đến thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát như tuổi tác, tiền sử gia đình, giới tính, không thể thay đổi được, tuy nhiên, có nhiều cách khác nhau để phòng ngừa thoái hóa khớp, chẳng hạn như:

• Duy trì trọng lượng cơ thể khỏe
• Thực hiện chế độ ăn uống khoa học, nhiều rau xanh, chất xơ, thịt nạc
• Duy trì lối sống năng động, thường xuyên tập thể dục, kéo giãn các khớp để tránh tình trạng cứng khớp, tổn thương sụn
• Giữ cho lượng cholesterol ở mức lành mạnh và theo dõi lượng đường trong máu để tránh tiểu đường
• Duy trì lối sống lành mạnh, bao gồm nghỉ ngơi nhiều, ngủ đủ giấc, không hút thuốc và uống rượu điều độ

Thoái hóa khớp gối nguyên phát và thứ phát có thể gây đau đớn, khó chịu, tuy nhiên có nhiều lựa chọn khác nhau giúp giảm bớt các triệu chứng. Điều quan trọng là đến bệnh viện để được chẩn đoán, hướng dẫn và có kế hoạch điều trị, chăm sóc sức khỏe phù hợp nhất.

Tham khảo thêm:

• Hướng dẫn phân biệt thoái hóa đốt sống và thoát vị đĩa đệm
• [Tư vấn] Thoái hóa đốt sống lưng, cổ có nên uống Glucosamine?
• Cách bổ sung canxi cho người thoái hóa cột sống hễ hấp thu