Thoái Hóa Cột Sống Thắt Lưng

Thoái hóa cột sống thắt lưng là tình trạng khớp và đĩa đệm ở thắt lưng bị thoái hóa. Hầu hết các trường hợp thoái hóa đều cảm thấy đau nhức nhiều ở giai đoạn tiến triển, khả năng vận động hạn chế do dây thần kinh bị chèn ép. Nguyên nhân gây bệnh là do đĩa đệm và sụn khớp thường xuyên chịu nhiều áp lực dẫn đến tổn thương, xơ cứng dây chằng.

Thoái hóa cột sống thắt lưng là gì?

Thoái hóa cột sống thắt lưng (Spondylosis) là tình trạng các sụn khớp và đĩa đệm ở cột sống thắt lưng bị thoái hóa. Lúc này xương có xu hướng phát triển trên đốt của cột sống (gai xương), chèn ép mạch máu, dây chằng, cơ và các dây thần kinh xung quanh gây đau lưng.

Sự thoái hóa và chèn ép khiến bệnh nhân thường xuyên đau nhức, khả năng vận động bị hạn chế. Hơn thế khả năng đi lại và nhiều chức năng khác cũng bị ảnh hưởng.

Dựa trên kết quả nghiên cứu được thực hiện bởi American Academy of Orthopaedic Surgeon (Viện phẫu thuật chỉnh hình Hoa Kỳ), có đến 85% trường hợp bị thoái hóa cột sống thắt lưng là những người trên 60 tuổi.

Những ảnh hưởng từ bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng

Tình trạng thoái hóa cột sống thắt lưng xuất hiện ở những phần khác nhau của cột sống, bao gồm:

• Thoái hóa cột sống làm ảnh hưởng đến phần lưng dưới
• Gai cột sống hình thành ở vùng ngực thường tác động và làm ảnh hưởng đến phần giữa của cột sống.
• Những phần ngạnh của khớp xương nhô ra do ảnh hưởng từ thoái hóa cột sống khiến nhiều phần của cột sống bị ảnh hưởng.

Tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể mà tác động và những ảnh hưởng tiêu cực của bệnh thoái hóa cột sống sẽ khác nhau. Tuy nhiên bệnh thường không làm phát sinh những vấn đề nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng

Theo kết quả nghiên cứu, bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng xảy ra do đĩa đệm và sụn khớp thường xuyên chịu áp lực lớn trong thời gian dài (có thể do trọng lượng của cơ thể hoặc do những ảnh hưởng từ chế độ sinh hoạt hay vận động sai cách). Lâu ngày phần xương dưới sụn và sụn bị tổn thương, tính đàn hồi của đĩa đệm giảm hoặc mất đi, xơ cứng dây chằng.

Ngoài ra bệnh còn xảy ra do hai nguyên nhân sau:

• Viêm: Những protein trong không gian đĩa đệm hoạt động mạnh, kích thích những dây thần kinh xung quanh (bao gồm cả dây thần kinh tọa và những dây thần kinh nhỏ hơn). Điều này làm phát sinh cơn đau và làm tăng nguy cơ thoái hóa.
• Những vấn đề về chuyển động vi mô bất thường: Khi tình trạng xơ hóa vòng xuất hiện, những vòng ngoài của đĩa đệm bị mòn, suy giảm chức năng, không thể điều hòa áp lực lên cột sống. Điều này khiến cơn đau xuất hiện và di chuyển dọc theo đoạn cột sống.

Dấu hiệu nhận biết bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng

Phần lớn những trường hợp mắc bệnh thoái hóa cột sống không cảm nhận được bất kỳ triệu chứng nào ở giai đoạn đầu, đặc biệt là những người mắc bệnh do tình trạng thoái hóa tự nhiên của cơ thể.

Tuy nhiên sau khi bệnh tiến triển, những triệu chứng của bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng sẽ xuất hiện và kéo dài trong một thời gian. Triệu chứng khiến bệnh nhân khó chịu nhưng sau đó lại biến mất. Trong một số trường hợp, những triệu chứng, biểu hiện khó chịu của bệnh có thể xuất hiện khi bệnh nhân đột ngột vặn mình hoặc khi di chuyển.

Những triệu chứng phổ biến của bệnh thoái hóa cột sống là cứng khớp và đau nhẹ.

Đối với tình trạng đau do thoái hóa cột sống thắt lưng, những biểu hiện phổ biến gồm:

• Đau ở vùng mông, lưng dưới và đùi trên. Bệnh nhân thường có cảm giác đau âm ỉ, nhức nhói, cơn đau có xu hướng tăng nhanh mức độ từ nhẹ đến nặng.
• Đau nhiều hơn khi ngồi, nâng vật nặng hoặc uốn cong người
• Mức độ nghiêm trọng của cơn đau thường thuyên giảm khi nằm xuống hoặc thay đổi tư thế
• Thỉnh thoảng cơn đau bùng phát. Cụ thể mức độ nghiêm trọng của cơn đau có thể tăng lên trong vài tuần hoặc vài ngày, sau đó thuyên giảm và lại bùng phát trở lại. Điều này khiến khả năng vận động của bệnh nhân tạm thời bị suy giảm.

Mức độ nghiêm trọng của cơn đau tăng lên khi bệnh nhân hạn chế vận động hoặc không cử động trong một thời gian dài, điển hình như ngồi quá nhiều.

Ngoài tình trạng đau và cứng khớp, người bệnh có thể gặp thêm nhiều triệu chứng nghiêm trọng hơn, bao gồm:

• Đau chân
• Ngứa ran, tê hoặc yếu chân
• Có thể sốt kèm theo tình trạng đau lưng
• Sự phối hợp giữa chân và tay kém hoặc không thể phối hợp ở trường hợp nặng
• Giảm sức lực, có cảm giác yếu ở chân hoặc ở tay
• Thường xuyên bị co thắt cơ bắp và đau
• Do cơn đau khiến khả năng vận động bị hạn chế nên bệnh nhân thường đi lại khó khăn và mất thăng bằng
• Cơn đau lan rộng, kèm theo đau đầu ở một số trường hợp
• Mất kiểm soát ruột hoặc mất kiểm soát bàng quang.

Đối tượng nguy cơ của bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng

Dưới đây là những yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng. Cụ thể:

• Người thừa cân béo phì dễ bị tổn thương cột sống thắt lưng và thoái hóa. Nguyên nhân là do cột sống chịu nhiều áp lực từ cân nặng và một số yếu tố liên quan nên rất dễ bị thoái hóa cột sống.
• Nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn nếu trong gia đình có người thân bị thoái hóa cột sống.
• Không chỉ riêng thoái hóa cột sống thắt lưng mà ngay cả thoái hóa cột sống cổ cũng xảy ra phổ biến ở những người có lối sống ít vận động, thường xuyên ngồi yên một chỗ, đứng lâu, không có thói quen luyện tập thể dục hay vận động thể chất.
• Hút thuốc lá. Theo kết quả nghiên cứu, thành phần trong khói thuốc lá có thể gây độc cho các cơ quan trong cơ thể và đẩy nhanh quá trình thoái hóa xương khớp.
• Những người có tiền sử bị chấn thương cột sống hoặc đã từng trải qua phẫu thuật cột sống.
• Làm việc gắng sức, thường xuyên mang vác vật nặng, mang vác vật kềnh không đúng cách khiến vùng cột sống thắt lưng chịu nhiều áp lực. Ngoài ra nguy cơ mắc bệnh cũng tăng cao thường xuyên thực hiện những động tác lặp đi lặp lại nhiều lần làm ảnh hưởng đến cột sống.
• Những người bị viêm khớp vảy nến hoặc có tiền sử.
• Có vấn đề về sức khỏe tâm thần như bị trầm cảm hoặc lo lắng quá mức.

Cách chẩn đoán bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng

Những kỹ thuật dưới đây thường được sử dụng để chẩn đoán bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng, bao gồm:

• Khám sức khỏe tổng thể và kiểm tra tiền sử mắc bệnh.
• Kiểm tra toàn bộ cột sống, tìm kiếm vết sẹo hoặc vết sưng tấy.
• Nắn xương và các mô mềm.
• Kiểm tra vị trí đau và mức độ nghiêm trọng của cơn đau. Đồng thời kiểm tra sức lực và phạm vi vận động của người bệnh.
• Đánh giá biến dạng và một số vấn đề liên quan. Điển hình như phì đại cột sống thắt lưng, gù hoặc/ và vẹo cột sống, bất đối xứng giữa vai và cột sống.
• Chẩn đoán hình ảnh giúp xác định chính xác vị trí thoái hóa, mức độ chèn ép dây thần kinh và tủy sống. Những kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh có thể bao gồm chụp cộng hưởng từ (MRI), chụp CT và chụp X-quang vùng thắt lưng.
• Một nghiên cứu thần kinh (EMG) có thể được chỉ định trong quá trình chẩn đoán thoái hóa cột sống.
• Khám bụng để kiểm tra trực tràng và loại trừ các nguyên nhân.

Cách điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng

Bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng và những triệu chứng của bệnh có thể được kiểm soát bằng thuốc, xoa bóp, bài tập thể dục hoặc phương pháp phẫu thuật. Tùy thuộc vào mục tiêu điều trị và mức độ nghiêm trọng của bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định những phương pháp điều trị thích hợp nhất.

1. Điều trị nội khoa

Người bệnh sẽ được yêu cầu sử dụng thuốc, liệu pháp xoa bóp, chườm đá… để kiểm soát cơn đau phát sinh do bệnh thoái hóa cột sống.

• Thuốc giảm đau không kê đơn: Để cải thiện tình trạng viêm và đau gây khó chịu, bệnh nhân sẽ được sử dụng những loại thuốc giảm đau không kê đơn, điển hình như naproxen (Aleve), aspirin (Bayer), ibuprofen (Advil). Những loại thuốc này phù hợp với những bệnh nhân có cơn đau từ nhẹ đến nặng, đau kèm theo viêm, kích ứng rễ dây thần kinh và cứng khớp. Ngoài ra bệnh nhân có thể sử dụng Acetaminophen (Tylenol) để hạn chế những tín hiệu đau được truyền đến não.
• Thuốc giảm đau theo toa: Đối với những trường hợp không có biểu hiện thuyên giảm sau khi sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn, đau nghiêm trọng, bệnh nhân sẽ được chỉ định thuốc giảm đau hoặc thuốc giãn cơ có thành phần là chất gây mê. Thông thường loại thuốc này sẽ được dùng cho những bệnh nhân bị đau dữ dội kéo dài (từ 5 ngày trở lên) và đau cấp tính. Tuy nhiên cần thận trọng trong quá trình dùng thuốc vì phần lớn những thuốc chứa chất gây mê có khả năng gây nghiện và gây tác dụng phụ. Vì thế chỉ dùng thuốc khi cần thiết và nên chú ý liều dùng.
• Liệu pháp xoa bóp: Sự co thắt và cảm giác căng thẳng ở cơ thắt lưng do quá trình thoái hóa có thể nhanh chóng thuyên giảm khi áp dụng liệu pháp xoa bóp. Lúc này cơn đau cùng áp lực lên cột sống thắt lưng sẽ có xu hướng thuyên giảm đáng kể. Ngoài ra việc thường xuyên xoa bóp còn giúp người bệnh đẩy nhanh quá trình cung cấp oxy, dưỡng chất và kích thích tuần hoàn máu đến khu vực bị thoái hóa và đang căng cơ.
• Tiêm steroid ngoài màng cứng: Nếu những biện pháp nêu trên không thể kiểm soát cơn đau thì việc tiêm steroid ngoài màng cứng là điều cần thiết. Thông thường thuốc sẽ được tiêm trong không gian xung quanh cột ống để giảm viêm và đau. Ngoài ra để tăng hiệu quả điều trị, giúp phục hồi chức năng và giảm đau khi tập thể dục, người bệnh sẽ được tiêm steroid ngoài màng cứng kết hợp với vật lý trị liệu.

Trong thời gian điều trị, người bệnh tránh nằm nghỉ ngơi lâu trên giường, nên đi lại và vận động nhẹ nhàng. Bởi việc nằm yên một chỗ trong thời gian dài có thể khiến cơn đau trở nên nghiêm trọng hơn.

Tốt nhất chỉ nên nằm nghỉ trong một ngày hoặc có thể kéo dài thời gian nghỉ ngơi khi cơn đau nghiêm trọng. Lưu ý không hoạt động, vận động trong thời gian dài có thể gây cứng cột sống, giảm sự linh hoạt, yếu cơ và đau tăng.

2. Vật lý trị liệu

Để giúp duy trì khả năng vận động và sự linh hoạt của bệnh nhân, phương pháp vật lý trị liệu và điều chỉnh hoạt động sẽ được thêm vào quá trình điều trị.

• Các bài tập kéo giãn: Những bài tập kéo giãn có tác dụng thư giãn các cơ ở hông, lưng thấp và ở xương chậu. Điều này giúp duy trì khả năng vận động và giảm đau.
• Bài tập xây dựng cơ bụng và cơ lưng dưới: Trong thời gian điều trị, người bệnh cần tăng cường những bài tập xây dựng cơ bụng và cơ lưng dưới. Những bài tập này có tác dụng hỗ trợ các hoạt động của cột sống, đồng thời giúp bệnh nhân duy trì những tư thế khỏe mạnh nhất. Bài tập xây dựng cơ bụng và cơ lưng dưới gồm thái cực quyền, vật lý trị liệu tùy chỉnh, Pilates…
• Bài tập aerobic cường độ thấp: Tác dụng của những bài tập aerobic cường độ thấp gồm cải thiện quá trình lưu thông máu, nâng cao nhịp tim, cung cấp đủ lượng oxy và chất dinh dưỡng giúp nuôi dưỡng các mô và chữa lành tổn thương.

Khi vật lý trị liệu điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng, người bệnh cần nghe theo sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa để áp dụng bài tập phù hợp và chữa bệnh hiệu quả.

3. Phẫu thuật cho bệnh nhân bị thoái hóa cột sống thắt lưng

Phương pháp phẫu thuật thường chỉ được xem xét cho những trường hợp nặng, bệnh nhân bị thoái hóa cột sống thắt lưng có dấu hiệu suy nhược và không đạt kết quả khả quan sau 6 tháng điều trị nội khoa. Tuy nhiên chỉ định này ít khi được sử dụng do phần lớn các trường hợp đều được kiểm soát tốt bằng vật lý trị liệu và sử dụng thuốc.

Ngoài ra chỉ định phẫu thuật còn được xem xét dựa vào những yếu tố sau:

• Quyết định của bệnh nhân
• Tình trạng sức khỏe tổng thể
• Thời gian phục hồi
• Khả năng kiểm soát cơn đau
• Mức độ phục hồi (bao gồm cả phục hồi vết mổ và khả năng vận động của bệnh nhân).

Phẫu thuật hợp nhất đốt sống thắt lưng

Phẫu thuật hợp nhất đốt sống thắt lưng được xác định là phương pháp phẫu thuật tiêu chuẩn đối với bệnh nhân bị thoái hóa cột sống thắt lưng. Lúc này hai đốt sống sẽ được ghép với nhau.

Tác dụng chính của phẫu thuật hợp nhất là loại bỏ chuyển động ở đoạn cột sống, từ đó giúp kiểm soát cơn đau hiệu quả. Sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ được yêu cầu sử dụng thuốc giảm đau, vật lý trị liệu hoặc/ và nẹp lưng. Sự kết hợp giữa các phương pháp sẽ làm tăng hiệu quả giảm đau, cột sống mau lành và tăng sức mạnh cho phần lưng dưới.

Phẫu thuật thay thế đĩa đệm nhân tạo

Phẫu thuật thay thế đĩa đệm nhân tạo có thể được dùng để thay thế cho phẫu thuật hợp nhất đốt sống thắt lưng. Tác dụng chính của phương pháp điều trị gồm: Trả lại không gian đĩa đệm, loại bỏ đĩa đệm cột sống (phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn) và cấy ghép thiết bị nhân tạo (đĩa đệm). Đĩa đệm nhân tạo có thể được làm bằng nhựa hoặc kim loại.

Phẫu thuật thay thế đĩa đệm nhân tạo được thực hiện với mục đích giảm áp lực lên những đoạn cột sống liền kề, duy trì khả năng chuyển động của cột sống.

Thông thường bệnh nhân có thể phục hồi sau 6 tháng phẫu thuật. Lúc này cột sống đã thích nghi với những thiết bị được thay thế.

Các biện pháp phòng ngừa thoái hóa cột sống thắt lưng

Những biện pháp làm giảm nguy cơ mắc bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng gồm:

• Loại bỏ thói quen hút thuốc lá, hạn chế uống rượu bởi đây đều là những yếu tố làm tăng nguy cơ thoái hóa xương khớp.
• Tránh ngồi lâu ở một tư thế hoặc đứng yên một chỗ. Nếu là nhân viên văn phòng, bạn nên thường xuyên đi lại và giúp lưng vận động nhẹ sau mỗi 1 đến 2 giờ làm việc.
• Tránh thừa cân béo phì.
• Không đột ngột cúi gập người, vặn mình hay có vật nặng đè lên lưng.
• Nâng và mang vác vật nặng đúng cách, tránh làm việc gắng sức.
• Duy trì thói quen vận động và luyện tập thể thao mỗi ngày. Trong đó yoga, bơi lội, đi bộ, thể dục nhịp điệu… đều là những bài tập tốt cho xương khớp và cột sống, tăng độ linh hoạt và chống thoái hóa sớm.
• Có thời gian nghỉ ngơi hợp lý, đặc biệt là khi có dấu hiệu đau mỏi ở lưng.
• Đảm bổ sung đủ thành phần dinh dưỡng cho cơ thể thông qua chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất dinh dưỡng. Đặc biệt nên bổ sung nguồn dinh dưỡng tốt cho xương khớp và chống thoái hóa sớm như thực phẩm giàu canxi, axit béo omega-3, thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, rau xanh và trái cây.

Mặc dù là bệnh mãn tính và không thể chữa dứt điểm nhưng các phương pháp y khoa có thể giúp bệnh nhân kiểm soát tốt triệu chứng của bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng. Đồng thời giúp nâng cao độ linh hoạt, sự dẻo dai và phục hồi chức năng của xương khớp.

Đa số các trường hợp đều có đáp ứng tốt với thuốc và vật lý trị liệu. Tuy nhiên ở những trường hợp nặng, không thể kiểm soát bằng phương pháp nội khoa, người bệnh nên xem xét điều trị ngoại khoa để tránh phát sinh rủi ro không mong muốn.