Bán Trật Khớp Vai: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Trị
Bán trật khớp vai là tình trạng chỏm xương cánh tay bị lệnh khỏi ổ chảo xương vai nhưng không hoàn toàn. Tình trạng này gây đau đớn, sưng và bầm tím, thường được phát hiện sớm khi có biến dạng khớp vai. Phần lớn các trường hợp được nắn chỉnh bên ngoài (giảm đóng).
Bán trật khớp vai là gì?
Bán trật khớp vai là tình trạng trật khớp vai không hoàn toàn. Trong đó một phần chỏm xương cánh tay trên thoát khỏi ổ cắm của vai. Một số đặc trưng gồm biến dạng ở vai, đau đớn, sưng và hạn chế chuyển động của cánh tay.
Khớp vai là khớp di động, lớn, bao quanh là dây chằng và cơ hoạt động cùng nhau, giúp giữ các xương và duy trì khớp ổn định. Tuy nhiên sự di động quá mức khiến khớp vai dễ bị trật.
Mặt khác, trật khớp vai thường kèm theo tổn thương mô mềm. Trong đó rách chóp xoay khớp vai, giãn dây chằng vai là những tình trạng phổ biến. So với trật khớp vai hoàn toàn, bán trật khớp vai ít nghiêm trọng và dễ nắn chỉnh hơn.
Dấu hiệu nhận biết bán trật khớp vai
Sau té ngã/ va đập dẫn đến bán trật khớp vai, bệnh nhân cảm thấy đau khớp vai đột ngột. Cơn đau có những đặc điểm sau:
- Đau đớn nặng nề, nhói sâu bên trong
- Đau lan tỏa và tăng theo thời gian
- Bất động và chườm đá hoặc dùng thuốc giảm không không kê đơn có thể làm dịu cơn đau
- Đau nặng hơn cố gắng cử động hoặc mở rộng cánh tay
Ngoài ra bán trật khớp vai còn gây thêm nhiều triệu chứng nghiêm trọng sau:
- Biến dạng khớp vai
- Hai vai không đều nhau
- Một vai bị lệch hoặc có biến dạng rõ ràng
- Nhìn hướng trước sau thấy vai gù, mỏm vai tuột
- Độ dài tay không đều, tay di lệch ngắn hoặc dài hơn tay lành tùy theo kiểu trật khớp (trật khớp vai ra sau, ra trước hoặc xuống dưới)
- Mất tính ổn định của khớp vai
- Sưng tấy ở vùng ảnh hưởng
- Vùng ảnh hưởng đổi màu sau chấn thương, bầm tím lan rộng sau vài giờ
- Dị cảm do tổn thương thần kinh. Bệnh nhân tê hoặc ngứa ran dọc theo cánh tay
- Cảm thấy co cứng cơ hoặc co thắt bên trong
- Khó di chuyển khớp
- Khó hoặc không thể mở rộng cánh tay, có cảm giác giật hoặc nhấp ở vai khi di chuyển
- Yếu chi
Nguyên nhân gây bán trật khớp vai là gì?
Bán trật khớp vai xảy ra khi chỏm xương cánh tay trên bị đẩy hoặc bật ra khỏi ổ cắm của xương bả vai. Điều này thường xảy ra do những nguyên nhân sau:
- Đánh trực tiếp vào vai hoặc va đập mạnh trong các môn thể thao tiếp xúc
- Té ngã
- Ngã do vấp hoặc ngã từ trên cao xuống với cánh tay xoay ngoài, mở rộng (dang tay) hoặc đưa ra sau
- Chống khuỷu tay/ bàn tay hoặc vai đập xuống đất khi ngã khiến chỏm xương cánh tay trên bị đẩy ra ngoài
- Ngã trong tư thế tay kép hoặc tay đưa ra trước
Yếu tố nguy cơ
Những yếu tố làm tăng nguy cơ trật khớp vai một phần:
- Tuổi tác: Nam giới 20 – 30 tuổi hoặc trong độ tuổi thiếu niên thường có nguy cơ cao hơn do nhóm đối tượng này có xu hướng hoạt động thể chất.
- Vận động viên hoặc người năng động: Bán trật khớp vai thường gặp ở những người chơi các môn thể thao tiếp xúc hoặc dễ té ngã. Chẳng hạn như khúc côn cầu, bóng đá, bóng chuyền, thể dục dụng cụ, trượt tuyết xuống dốc…
- Tiền sử chấn thương: Một số chấn thương trong quá khứ làm tổn thương khớp vai hoặc mô xung quanh (như rách chóp xoay vai, đứt/ rách cơ, giãn dây chằng vai…) làm mất tính ổn định của khớp. Từ đó làm tăng nguy cơ phát triển các chấn thương khác, trong đó có trật khớp vai bán phần/ toàn phần.
- Đột quỵ: Yếu cơ hoặc co cứng cơ sau đột quỵ làm mất tính ổn định của khớp vai, tăng nguy cơ thoái hóa khớp vai. Khi có va chạm nhẹ, chỏm xương cánh tay của bạn có thể bị đẩy ra khỏi ổ cắm.
Bán trật khớp vai có nguy hiểm không?
So với trật khớp vai toàn phần, bán trật khớp vai ít nghiêm trọng hơn. Vai trật và các triệu chứng được khắc phục nhanh khi điều trị y tế, phục hồi chức năng hoàn toàn trong vài tháng.
Tuy nhiên chỏm xương cánh tay trên di lệch có thể làm rách hoặc tổn thương các mô, ảnh hưởng đến dây thần kinh dẫn đến tê yếu. Ngoài ra trì hoãn điều trị hoặc không phục hồi chức năng tích cực có thể dẫn đến nhiều biến chứng. Thường bao gồm:
- Di lệch thêm dẫn đến tổn thương mạch máu hoặc/ và dây thần kinh
- Rách cơ, gân hoặc dây chằng ổn định khớp vai
- Vỡ bờ ổ chảo
- Tổn thương đai xoay vai
- Đau khớp vai mãn tính
- Mất/ giảm tính ổn định của vai
- Hạn chế vận động
- Teo cơ tay
- Trật khớp vai tái hồi
Sơ cứu bán trật khớp vai
Ngay khi có dấu hiệu trật khớp, người bệnh cần tìm trợ giúp y tế. Ngoài ra nên sơ cứu trật khớp vai để tránh di lệch thêm và giảm nhẹ triệu chứng.
- Bất động khớp vai: Không di chuyển khớp vai hoặc mở rộng cánh tay khi bị trật khớp. Không cố gắng ép chỏm xương cánh tay về vị trí cũ. Bởi những điều này có thể làm tăng mức độ di lệnh, tổn thương các mô (cơ, dây chằng, gân, mạch máu, dây thần kinh) hoặc hỏng khớp. Nên sử dụng nẹp cố định vai ở vị trí hiện tại.
- Chườm đá: Dùng bọc vải đựng một vài viên đá lạnh, đặt lên vai bị thương. Biện pháp này giúp mạch máu co lại, kiểm soát tình trạng chảy máu bên trong, hạn chế chất lỏng tích tụ xung quanh hoặc trong khớp vai. Từ đó giúp giảm sưng và đau.
- Dùng thuốc giảm đau không kê đơn: Uống một liều Ibuprofen hoặc Paracetamol để giảm đau đớn. Những loại thuốc này có tác dụng giảm đau và sưng viêm, mang đến cảm giác dễ chịu và giúp khớp vai của bạn thư giãn hơn.
Sau khi sơ cứu bán trật khớp vai, hãy di chuyển đến bệnh viện để nhận sự trợ giúp y tế.
Chẩn đoán bán trật khớp vai
Bán trật khớp vai được chẩn đoán qua kiểm tra hình ảnh (cận lâm sàng) và kiểm tra lâm sàng.
1. Kiểm tra lâm sàng
Trước khi kiểm tra vai, người bệnh được hỏi về cơ chế chấn thương, mức độ đau và vị trí bị ảnh hưởng. Sau đó bác sĩ tiến hành kiểm tra thực thể bằng cách quan sát, sờ nắn và yêu cầu bệnh nhân thực hiện một số thử nghiệm.
Nhìn
- Kiểm tra biến dạng ở vai
- Mất cân bằng giữa hai vai
- Chênh lệch độ dài giữa hai cánh tay
- Cánh tay ảnh hưởng xoay trong hoặc xoay ngoài
- Chỏm xương cánh tay lệch và chỏm cùng vai đưa lên
- Bầm tím và sưng
Sờ nắn
- Chỏm xương cánh tay lệch khỏi vị trí ban đầu
Nâng/ mở rộng cánh tay
- Yếu chi trên
- Cứng, khó di chuyển khớp
- Khó/ không thể mở rộng cánh tay
- Giảm khả năng phối hợp của chi
2. Kiểm tra cận lâm sàng
Kiểm tra cận lâm sàng nhằm chẩn đoán xác định và đánh giá bán trật khớp vai. Các xét nghiệm hình ảnh thường được sử dụng:
- Chụp X-quang: Hình ảnh X-quang cho thấy đầu xương lệch khỏi ổ vai với di lệch toàn bộ hoặc một phần. Ngoài ra kỹ thuật này giúp tìm kiếm những tổn thương khác ở xương, chẳng hạn như xương bị gãy.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI cho phép bác sĩ quan sát cấu trúc khớp, kiểm tra mô mềm quanh vai. Điều này giúp xác định bán trật khớp vai kèm theo những tổn thương khác, chẳng hạn như rách cơ, giãn dây chằng, tổn thương mạch máu, ảnh hưởng dây thần kinh…
Điều trị y tế bán trật khớp vai
Đối với bán trật khớp vai, điều trị y tế thường bao gồm giảm đóng (nắn chỉnh khớp trật), dùng thuốc và bất động. Nếu có tổn thương mô kèm theo, phẫu thuật sẽ được cân nhắc. Sau sửa chữa, bệnh nhân tập phục hồi chức năng lấy lại vận động.
1. Nắn chỉnh khớp trật
Phần lớn trường hợp bán trật khớp vai được giảm đóng (nắn chỉnh khớp trật). Thủ thuật này giúp đưa đầu xương trở về ổ vai mà không phẫu thuật.
Trước khi nắn chỉnh khớp trật, thuốc giảm đau hoặc an thần được sử dụng để giảm bớt đau đớn. Trẻ bị trật khớp vai hoặc người có tâm lý sợ hãi có thể được gây mê toàn thân.
Bác sĩ di chuyển và xoay cánh tay nhẹ nhàng cho đến khi đầu xương trượt về ổ cắm. Sau đó chụp X-quang kiểm tra vị trí chỏm xương cánh tay. Điều này giúp đảm bảo vai ở đúng vị trí, không có chấn thương khác.
2. Cố định
Sau nắn chỉnh khớp trật, nẹp hoặc địu được dùng để cố định vai trong vài tuần (khoảng 3 tuần). Bất động khớp giúp ổn định vai, tránh chỏm xương tiếp tục trượt ra ngoài. Đồng thời giúp mô mềm có thời gian ổn định và phục hồi.
Trong khi vết thương lành, không di chuyển khớp vai hay kéo căng quá nhiều. Nên giữ vai trong địu, co duỗi các ngón tay, cổ tay và khuỷu tay trong khi ép khuỷu tay vào thân.
3. Thuốc
Sau nắn khớp trật hoặc phẫu thuật, đau vai từ nhẹ đến nặng có thể kéo dài thêm vài ngày. Dựa trên mức độ đau Acetaminophen, NSAID hoặc Hydrocodone có thể được sử dụng.
- Hydrocodone: Đây là một loại thuốc giảm đau gây nghiện, thuộc nhóm Opioid. Thuốc giúp giảm đau nhanh chóng bằng cách tác động lên hệ thần kinh trung ương khiến cảm giác đau thay đổi. Hydrocodone được dùng cho những bệnh nhân có cơn đau dữ dội, đau sau phẫu thuật.
- Acetaminophen: Thuốc này dùng để giảm sốt và giảm những cơn đau nhẹ và vừa.
- NSAID: Một loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như Naproxen (Naprosyn) hoặc Ibuprofen (Motrin) được dùng cho cơn đau vừa. Nhóm thuốc này giúp chống viêm, giảm sưng và giảm đau.
4. Phẫu thuật
Người bệnh được phẫu thuật trật bán khớp vai khi:
- Trật khớp vai tái hồi (trật khớp vai lặp đi lặp lại)
- Bán trật khớp vai kèm theo tổn thương khác
- Rách dây chằng hoặc gân cơ
- Tổn thương dây thần kinh, mạch máu
- Gãy đầu xương cánh tay hoặc gãy xương ổ
- Rách chóp xoay vai
- Đau khớp vai kéo dài, điều trị bảo tồn không hiệu quả hoặc không thể nắn chỉnh
Nội soi khớp thường được thực hiện cho những bệnh nhân tổn thương mô. Trong thủ thuật này, các mô sẽ được sửa chữa thông qua những vết mổ nhỏ.
Nếu trật khớp không thể nắn chỉnh, kèm theo gãy xương hoặc chấn thương nặng hơn, mổ mở sẽ được thực hiện. Trong đó, khớp vai trật và thương tổn được sửa chữa lại thông qua vết mổ lớn.
Sau phẫu thuật, vết mổ được khâu và chăm sóc đúng cách để phòng ngừa nhiễm trùng. Ngoài ra người bệnh sẽ được phục hồi chức năng sớm để nhanh chóng lấy sức mạnh và cử động ở vai.
5. Phục hồi chức năng
Cần phục hồi chức năng sau phẫu thuật hoặc sau giảm đóng và tháo địu. Những bài tập cụ thể giúp lấy lại cử động ở vai, tăng cường các cơ và dây chằng chịu trách nhiệm ổn định khớp vai. Đồng thời giảm tình trạng cứng khớp, đau nhức và ngăn teo cơ tay.
Ngoài ra tập phục hồi chức năng còn giúp tăng cường cơ bắp ở tay, lấy lại sức mạnh và khả năng vận động linh hoạt. Từ đó hỗ trợ bệnh nhân trở lại hoạt động bình thường.
Các bài tập thường được sử dụng:
- Bài tập ổn định
- Bài tập củng cố
- Bài tập di chuyển khớp qua nhiều vị trí
- Xoay khớp
- Vận động chung
Trong quá trình phục hồi, một số kỹ thuật khác cũng được xem xét, bao gồm:
- Siêu âm trị liệu
- Massage trị liệu
- Nhiệt trị liệu
Sau 3 tháng vật lý trị liệu tại phòng khám, bệnh nhân được hướng dẫn các bài tập tại nhà để duy trì sự ổn định và sức mạnh cho khớp vai. Từ đó sớm trở lại các hoạt động mạnh và hoạt động thể chất. Những bài tập tại nhà cần được thực hiện thường xuyên theo khuyến nghị của bác sĩ.
Trong khi đang hồi phục bán trật khớp vai, cần tránh chơi thể thao và thực hiện những hoạt động làm ảnh hưởng đến quá trình phục hồi vai của bạn.
Biện pháp chăm sóc tại nhà
Trong quá trình hồi phục trong sau điều trị bán trật khớp vai, người bệnh cần áp dụng thêm biện pháp chăm sóc. Điều này giúp thúc đẩy quá trình chữa lành và giảm nhẹ triệu chứng.
- Chườm đá: Giữ một túi đá lạnh lên vai trong 15 phút/ lần, mỗi ngày 4 lần. Nhiệt độ thấp từ nước đá giúp điều chỉnh lượng máu đi qua vết thương, giảm sưng và đau đớn hiệu quả. Biện pháp này cần được thực hiện trong vài ngày đầu tiên.
- Chườm nóng: Sau chấn thương và chườm lạnh vài ngày, người bệnh có thể chuyển sang nhiệt. Giữ đệm ấm hoặc túi ấm lên vai 20 phút giúp tăng tuần hoàn máu, thúc đẩy chữa lành mô, giảm đau. Ngoài ra sử dụng nhiệt còn giúp thư giãn khớp xương và mô xung quanh, ngăn cứng khớp, hỗ trợ quá trình tập phục hồi.
- Chăm sóc vết mổ: Giữ vết mổ khô ráo, thay băng thường xuyên, đảm bảo sạch sẽ. Điều này giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng sau phẫu thuật.
- Hạn chế hoạt động bất lợi: Tránh bất kỳ hoạt động, tư thế nào có thể khiến chỏm xương cánh tay bị đẩy ra khỏi vị trí của nó. Chẳng hạn như nâng vật, ném vật, mở rộng cánh tay quá mức. Từ từ và thận trọng khi trở lại với các hoạt động sinh hoạt và thể thao. Tránh gắng sức và những hoạt động có thể tạo cảm giác đau đớn.
- Vận động nhẹ nhàng: Trước khi khớp vai được cử động, nên tập chuyển động ở các ngón tay, cổ tay và khuỷu tay để ngăn cứng khớp và giữ khối lượng cơ. Sau vài tuần, thường xuyên thực hiện những động tác nhẹ nhàng theo hướng dẫn của bác sĩ để ngăn khớp vai đông cứng. Không nên hoạt động quá sớm vì điều này có thể làm tăng nguy cơ trật khớp trong tương lai.
Bán trật khớp vai bao lâu lành?
Thông thường bệnh nhân được yêu cầu mang một chiếc địu giúp cố định khớp vai từ 1 đến 2 tuần. Khoảng 4 tuần sau đó, tránh những cử động/ hoạt động mạnh của vai. Đối với điều trị bảo tồn, mất 3 – 6 tháng để khớp vai phục hồi. Nếu thường xuyên bị lệch vai, phẫu thuật điều trị sẽ được cân nhắc.
Sau phẫu thuật điều trị bán trật khớp vai, người bệnh được yêu cầu đeo địu một vài tuần. Mất 4 – 6 tuần để vết thương lành lại và vật lý trị liệu. Mất 6 tháng đến 1 năm để lấy lại phạm vi chuyển động và sức mạnh, khớp vai phục hồi hoàn toàn.
Một khi vai bị trật, nhiều khả năng khớp vai không ổn định hoặc bị trật lại, đặc biệt là khi có tổn thương chóp xoay khớp vai (một nhóm cơ và gân quanh khớp vai). Nếu tình trạng trở thành mãn tính, dùng nẹp có thể hữu ích.
Phòng ngừa bán trật khớp vai
Những biện pháp giúp phòng ngừa bán trật khớp vai:
- Mặc đồ bảo hộ khi tham gia vào những hoạt động thể thao, nhất là những môn thể thao tiếp xúc.
- Tránh kéo cánh tay khi vui chơi, đặc biệt là trẻ em vì điều này có thể khiến trẻ bị trật khớp vai.
- Cẩn thận để tránh té ngã dẫn đến sai khớp (trật khớp).
- Thường xuyên tập thể dục để tăng cường sự linh hoạt cho khớp xương, duy trì khối lượng cơ bắp và sức mạnh. Điều này giúp giảm nguy cơ bán trật khớp vai hiệu quả.
Bán trật khớp vai là chấn thương phổ biến ở người lớn chơi thể thao, người có tiền sử chấn thương vai và đột quỵ. Khi chấn thương xảy ra, hãy liên hệ với bác sĩ để được thăm khám và nắn chỉnh khớp trật. Sau đó vật lý trị liệu theo chỉ định để sớm lấy lại khả năng vận động và sức mạnh cho vai vai và cánh tay.
Tham khảo thêm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!